วิธีดูแล ดาบคาตานะ ให้ไม่ขึ้นสนิมต้องทำอย่างไร?

ตั้งแต่เริ่มสะสมดาบคาตานะ ฉันเรียนรู้เร็วว่าเรื่องป้องกันสนิมคือหัวใจของการรักษาความงามและคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของดาบ การดูแลไม่ใช่แค่การเช็ดแล้ววางทิ้งไป แต่เป็นกิจวัตรที่ผสานทั้งนิสัยและเทคนิคเล็กๆ น้อยๆ ที่ทำให้ใบดาบอยู่ในสภาพดีนานหลายปี หลังใช้งานหรือหยิบจับ ให้เช็ดคราบเหงื่อหรือรอยนิ้วมือออกทันทีด้วยผ้านุ่มไร้ขุย แล้วปัดด้วยผ้าแห้งก่อนออยล์ เพราะน้ำมันจะหลงเหลือสิ่งสกปรกถ้าไม่ทำความสะอาดก่อน และอย่าใช้มือเปล่าสัมผัสดาบโดยตรงบ่อยๆ เพราะกรดจากผิวหนังเป็นตัวเร่งการเกิดสนิมอย่างรวดเร็ว

ธาตุเหล็กที่ทำคาตานะเป็นเหล็กคาร์บอน จึงไวต่อความชื้นมากกว่าสแตนเลส การทาน้ำมันบางๆ บนใบเป็นสิ่งจำเป็น น้ำมันที่แนะนำคือน้ำมันป้องกันสนิมชนิดเฉพาะ เช่น 'choji oil' (น้ำมันผสมกลิ่นกานพลู) หรือ น้ำมันมินเนอรัล/น้ำมันเครื่องจักรเบาๆ ที่ไม่เหม็นหืน หลีกเลี่ยงน้ำมันพืชเพราะจะเหม็นหืนและดึงดูดฝุ่น การออยล์ไม่จำเป็นต้องหนามาก แค่ชั้นบางที่เคลือบผิวก็พอ ในสภาพอากาศชื้นฉันจะเช็คและออยล์ทุก 2–4 สัปดาห์ ส่วนในที่แห้งสามารถเว้นเป็น 2–3 เดือนก็ได้ ยิ่งเก็บในสภาพควบคุมความชื้นได้ยิ่งดี การใช้ถุงซิลิกาเจลในตู้หรือตู้โชว์ช่วยได้มาก และถ้าเก็บในซายะ ควรตรวจสอบว่าซายะแห้งและไม่มีความชื้นคั่งตัว

การใช้ผงอุชิโกะ (uchiko) กับผ้าสะอาดเป็นขั้นตอนที่ฉันมองว่าอ่อนโยนและมีประสิทธิภาพสำหรับการลบคราบไขมันเก่าและรอยบางๆ ก้อนอุชิโกะทาบลงบนใบแล้วเช็ดออกด้วยผ้านุ่มจะช่วยคืนความเงางามโดยไม่ทำลายโครงสร้างของเหล็ก แต่ถ้าพบรอยสนิมชั้นลึกหรือแผลกัดกินของเหล็ก อย่าพยายามขัดหรือขึ้นเงาเองแรงๆ เพราะจะลบลายฮาโมน (hamon) และทำให้ดาบเสียราคา ควรพาไปให้ช่างชำนาญหรือโทกิชิ (togishi) ที่มีประสบการณ์ทำการซ่อมและขัดเงาอย่างปลอดภัย

การจัดเก็บและการโชว์ก็ดูเหมือนเรื่องเล็กแต่น่าห่วง ถ้าอยากโชว์ดาบแบบเปิดให้เห็นใบ ควรวางในที่ไม่โดนแสงแดดตรงๆ เพราะยูวีทำลายผ้าและอาจทำให้น้ำมันแห้งเร็ว และควรวางดาบในแนวนอนปลายคมขึ้นเล็กน้อยเพื่อไม่ให้แรงดันทำให้ซายะบีบหรือดัดตัวดาบ การขนย้ายต้องระมัดระวัง—ใช้ผ้าห่อและกล่องแข็งในการเคลื่อนย้าย ถ้าเป็นดาบรุ่นสะสมหรือโบราณ การเจรจากับนักซ่อมมืออาชีพก่อนทำความสะอาดใหญ่เป็นความคิดที่ฉลาดเสมอ

ท้ายที่สุดแล้วการดูแลดาบคาตานะเป็นเหมือนการสร้างสัมพันธ์ระหว่างคนกับวัตถุ ฉันเองชอบหยิบมาเช็ด พูดคุยกับมันบ้างล้อเล่นว่ามันยังเฉียบคมเหมือนตอนแรก และทุกครั้งที่เห็นเงาใบสะท้อนแสงแล้วไม่พบคราบสนิมใจมันก็สบาย เหมือนได้ดูแลมรดกชิ้นเล็กๆ ให้ยังคงมีชีวิตอยู่ต่อไป