โม่เซียงถงซิ่ว ต่างจากเทพเจ้าจีนองค์อื่นอย่างไร?

การเข้าใจโม่เซียงถงซิ่วต้องย้อนไปดูตำนานจีนโบราณก่อนนะ บุคคลนี้ถือเป็นนักพรตผู้มีพลังอำนาจในการขับไล่ภูตผีปีศาจ เรื่องเล่ามักกล่าวถึงการที่ท่านใช้คาถาและอาวุธวิเศษปราบปีศาจร้าย แนวคิดนี้สะท้อนผ่านวัฒนธรรมสมัยนิยมมากมาย ไม่ว่าจะเป็นใน 'Journey to the West' ที่มีการใช้พลังเหนือธรรมชาติคล้ายคลึงกัน สิ่งที่น่าสนใจคือการตีความโม่เซียงถงซิ่วในยุคปัจจุบัน บางคนมองว่าท่านเป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์และการต่อสู้กับความชั่ว ในขณะที่บางกลุ่มก็ให้ความสำคัญกับพิธีกรรมที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อดั้งเดิมที่ยังคงฝังรากลึกในสังคมจีน แม้เวลาจะผ่านไปหลายศตวรรษแล้วก็ตาม

เคยสงสัยเหมือนกันว่าเทศกาลกินเจกับวันสารทจีนเกี่ยวข้องกันไหม เพราะช่วงเวลาใกล้เคียงกัน แต่จริงๆ แล้ว 'โม่เซียงถงซิ่ว' เป็นเทศกาลที่ชาวจีนฮกเกี้ยนจัดขึ้นเพื่อบูชาเทพเจ้าและบรรพบุรุษ โดยเน้นการทำบุญให้วิญญาณเร่ร่อน ส่วนวันสารทจีนเป็นเทศกาลเซ่นไหว้บรรพบุรุษของคนจีนทั่วไป แม้ทั้งสองเทศกาลจะมีความเชื่อเรื่องการทำบุญให้วิญญาณคล้ายกัน แต่จุดประสงค์ต่างกัน โม่เซียงถงซิ่วจะเน้นที่การสะเดาะเคราะห์และขอพรจากเทพเจ้ามากกว่า ในขณะที่สารทจีนเป็นการแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษโดยเฉพาะ บางชุมชนอาจจัดพิธีทั้งสองอย่างในช่วงเวลาใกล้เคียงกัน แต่โดยเนื้อแท้แล้วเป็นประเพณีคนละแบบกันเลย

ความพลิกผันแรกที่ทำให้ฉันหยุดหายใจคือการเปิดเผยตัวตนที่แท้จริงของ 'พี่โม่' — ฉากที่ทุกคนคิดว่าเขาเป็นคนธรรมดาแต่กลับมีสายเลือดหรือชะตากรรมที่ผูกโยงกับมหาภัยใหญ่นั้นชนิดที่พลิกความหมายของทุกเหตุการณ์ก่อนหน้าได้ในคราเดียว การเปิดเผยนี้ไม่ใช่แค่มุมมืดของตัวละคร แต่เป็นกุญแจที่ทำให้เหตุการณ์ย่อยๆ ทั้งหมดถูกอ่านใหม่ได้ทันที ฉากบทสนทนาระหว่างเขากับตัวละครรองที่เคยดูชิลๆ กลายเป็นฉากบอกใบ้ความขัดแย้งเชิงชะตากรรม ทุกคำพูดก่อนหน้านั้นกลายเป็นเศษเสี้ยวปริศนาที่เชื่อมกันเป็นภาพใหญ่ ผมรู้สึกเหมือนกำลังดูภาพพาโนรามาของเรื่องที่พลิกมุมมองไปจากที่คิดไว้ และยิ่งคิดยิ่งเห็นว่าเรื่องราวก่อนหน้านั้นถูกวางกับดักไว้อย่างเนียนสุดๆ — มันทำให้ฉากต่อจากนั้นมีแรงโน้มถ่วงเพิ่มขึ้น ทั้งความคาดหวังและคำถามที่ทำให้ต้องติดตามต่อไปด้วยความตื่นเต้น

เพลง 'Moonlit Farewell' ใน 'นิยายเสี้ยวแสง' คือเพลงที่ผมมักนึกถึงเสมอเมื่อถึงหน้าจบของเรื่องนี้ ช็อตสุดท้ายที่ตัวเอกยืนอยู่บนสะพานท่ามกลางพระจันทร์และแสงไฟจากเมือง เพลงนั้นเริ่มด้วยเปียโนเรียบง่ายแล้วค่อยๆ เติมสายซอและคอรัสเล็กๆ ทำให้ฉากที่อาจดูเฉยๆ กลายเป็นความหมายของการจากลาและการปล่อยวางสำหรับฉัน การเรียงคอร์ดที่เปลี่ยนจากมั่นคงเป็นแผ่วเบาเมื่อภาพตัดไปยังใบหน้าของตัวละคร ทำให้ฉันรู้สึกว่าการเดินทางของเขาจบลงพร้อมความงดงาม ไม่ได้เป็นการสิ้นสุดแบบโศกเศร้าแต่เป็นการยอมรับ ในมุมมองส่วนตัว ท่อนกลางที่มีเสียงไวโอลินนำเข้ามาเป็นเหมือนเสี้ยวความทรงจำที่เด้งกลับมา ทำให้ฉันย้อนคิดถึงฉากก่อนหน้าที่ดูเล็กน้อยแต่มีนัยสำคัญ เพลงนี้ทำหน้าที่มากกว่าพื้นหลังเพราะมันเป็นตัวเล่าเรื่องแทนคำพูด และทุกครั้งที่ได้ยินท่อนเปิด ฉันก็ยังรู้สึกเก็บซ่อนอะไรไว้ในอกเหมือนเดิม

แฟนฟิคที่แฟนๆ พูดถึงกันมากที่สุดมักจะเป็นงานที่ขยายความสัมพันธ์ของตัวละครจาก 'Mo Dao Zu Shi' ให้ลึกขึ้นและหวานขึ้นกว่าต้นฉบับ ฉันหลงใหลในแฟนฟิคแนว that build-on-canon มากๆ โดยเฉพาะพวกที่เติมฉากหลังอย่างการพบกันในถ้ำบูรพาหรือคืนที่หลานวั่งจีปกป้องเว่ยอิง เรื่องพวกนี้ไม่จำเป็นต้องพลิกโครงเรื่องต้นฉบับทั้งหมด แต่แค่ขยายมุมเล็กๆ ที่หนังสือให้ไว้ก็ทำให้มีความหมายมหาศาล ฉันชอบที่แฟนfic เหล่านี้มักให้ความสำคัญกับรายละเอียดเล็กๆ — ท่าทาง แววตา หรือคำพูดสั้นๆ — ซึ่งทำให้ความสัมพันธ์คู่นั้นดูมีน้ำหนักและอบอุ่นขึ้น นอกจากความหวานแล้ว งานที่ได้รับความนิยมสูงมักมีการบาลานซ์ระหว่างการตัดต่อฉากดราม่าและมุกเรียกยิ้ม ทำให้คนอ่านรู้สึกเหมือนได้กลับไปเจอเพื่อนเก่าอีกครั้ง เหมือนอ่านหนังสือเล่มโปรดที่มีหน้าโบนัสเพิ่มขึ้นมา สุดท้ายแล้วแฟนฟิคที่โดนใจคนส่วนใหญ่คือเรื่องที่ทำให้ตัวละครที่เรารักยังหายใจได้ต่อไป

เรื่อง 'ผีโมโม่' ในโลกโซเชียลไม่ได้มีรากมาจากนิยายเล่มใดเลย ฉันมองว่าเรื่องนี้เป็นตัวอย่างของตำนานอินเทอร์เน็ตที่เกิดจากภาพและเรื่องเล่าแบบไวรัลมากกว่าจะเป็นตัวละครจากงานวรรณกรรมคลาสสิก ภาพที่ทำให้ชื่อ 'โมโม' ติดปากคนทั้งโลกมาจากประติมากรรมชวนขนลุกซึ่งถูกโพสต์ซ้ำๆ บนโซเชียลมีเดีย แล้วผู้คนเติมเรื่องเล่า สร้างฉาก และตั้งกฎของเกมหรือความท้าทายที่ถ้าอ่านแล้วจะทำให้อารมณ์สยองยิ่งขึ้น บ่อยครั้งที่ฉันเห็นคนเข้าใจผิดคิดว่าเป็นตัวละครจากนิยายสยองขวัญเก่าแก่ แต่กลับกลายเป็นว่าความนิยมมาจากการแชร์ภาพพร้อมข้อความชวนกลัวและข่าวลือที่ขยายเป็นวงกว้างขึ้น ต่อมามีการเรียกเหตุการณ์นี้ว่า 'Momo Challenge' ซึ่งเป็นการผสมผสานระหว่างภาพประติมากรรมกับเรื่องเล่าออนไลน์จนเกิดเป็นตำนานร่วมสมัย ในฐานะแฟนเรื่องเล่าสยองขวัญ ฉันชอบสังเกตว่าตำนานแบบนี้เติบโตได้เร็วเพราะผู้คนชอบเติมช่องว่างของข้อมูล การที่ไม่มีต้นกำเนิดจากนิยายเล่มใดจึงยิ่งทำให้ตัวตนของ 'ผีโมโม่' ยืดหยุ่น — จะกลายเป็นผีเด็ก ผีผู้หญิง หรือแค่รูปลักษณ์ประหลาดก็ได้ตามคนเล่าและบริบทของสังคมตอนนั้น

ลองนึกภาพการเจอคำว่า 'โมโมะ' ในหน้าปกหนังสือแล้วหัวใจเต้นเบา ๆ เพราะชื่อมันทั้งเด็กและขลัง ในโลกอนิเมะที่เกี่ยวกับผี สิ่งที่เด่นชัดที่สุดที่ผมมักนึกถึงคือภาพยนตร์เรื่อง 'A Letter to Momo' — ชื่อเรื่องอาจหลอกให้คิดว่าเป็นแค่เรื่องเด็ก แต่จริง ๆ แล้วมันพาเราเข้าไปในโลกที่วิญญาณตัวเล็ก ๆ อยู่ร่วมกับความเศร้าของคนจริง ๆ ตัวละครหลักชื่อ 'โมโมะ' ไม่ใช่วิญญาณ แต่เธอต้องอยู่กับเหล่าวิญญาณ/โยไคตัวจิ๋วที่ทั้งตลกและแฝงความเหงาไว้ การเห็นการออกแบบตัววิญญาณที่มีบุคลิกชัดเจน ทำให้ภาพการเป็น 'ผีโมโมะ' ในความทรงจำของผมไม่ใช่แค่ฉากผีหลอก แต่มันกลายเป็นการสำรวจความสูญเสีย ความไม่เข้าใจ และการเยียวยาแบบอบอุ่น พอคิดแบบแฟน ๆ ผมมักจะเชื่อมโยงเรื่องนี้กับงานที่ใช้ผีเป็นเครื่องมือเล่าเรื่องมากกว่าจะหวังให้ผีหลอนเพียงอย่างเดียว งานแนวนี้มักให้ผีเป็นตัวแทนความทรงจำหรือความรู้สึกที่ยังไม่จบ ซึ่งทำให้การเรียกชื่อ 'โมโมะ' ในบริบทผี มีสีสันหลากมิติ ทั้งความน่าเอ็นดู ความน่ากลัวแบบเศร้า และความขำบางจังหวะ ผมชอบฉากที่วิญญาณตัวเล็กทำท่าทางเด็ก ๆ แล้วอยู่ในสถานการณ์ซีเรียส เพราะมันดึงอารมณ์ได้มากกว่าผีที่ออกแบบมาเพื่อหลอกอย่างเดียว ถ้าจะชวนให้คิดต่อ ผมมองว่า 'ผี โม โม' ไม่ได้เป็นสิ่งเดียวที่เห็นในสื่อหลัก มันมักโผล่ในงานอิสระหรือผลงานท้องถิ่นที่เล่นกับชื่อและรูปลักษณ์ เพื่อสร้างความคอนทราสต์ระหว่างความไร้เดียงสาและความน่าสะพรึง การได้เห็นผีรูปแบบนี้ทำให้ใจเต้นแบบแปลก ๆ — หวั่นไหวแต่น่ารัก เป็นมุมที่ผมยังคงคิดถึงเสมอ

เราเคยเห็นแฟนฟิคที่เอา 'Momo' มาปรับเป็นตัวละครมีมิติจนรู้สึกแปลกใจมาก การตีความแบบนี้มักเริ่มจากการถอดองค์ประกอบสยองขวัญออก แล้วเติมช่องว่างด้วยเบื้องหลังทางจิตใจหรือเหตุผลที่ทำให้มันต้องกลายเป็นผี เรื่องราวบางชิ้นเล่าเป็นมุมมองของผีเอง แทนที่จะเป็นผู้ตกเป็นเหยื่อ ทำให้ผีโมโมไม่ใช่ตัวร้ายไร้เหตุผล แต่เป็นใครสักคนที่ผ่านความเจ็บปวดและถูกเข้าใจผิด ภาพที่ได้จึงกลายเป็นโศกนาฏกรรมมากกว่าฮอラーล้วนๆ หลายคนชอบจับ 'Momo' ไปผสมกับบรรยากาศของงานสยองแบบ 'Silent Hill' หรือความลี้ลับของ 'Slender Man' ซึ่งช่วยให้โทนเรื่องได้ตั้งแต่หลอนจิตวิทยาไปจนถึงบิดเบี้ยวแบบซูเปอร์เนเจอรัล บางแฟนฟิคเล่นกับไอเดีย AU (alternate universe) — เช่น เปลี่ยนเป็นเด็กสาวที่ต้องการเพื่อนหรือเป็นวิญญาณที่คอยปกป้องครอบครัวในวิธีที่ผิดเพี้ยน — ทำให้ตัวละครมีทั้งความน่ากลัวและความเข้าใจได้พร้อมกัน สิ่งที่สะดุดตาคือแฟนฟิคแนวโรแมนซ์หรือ 'shipping' ที่แปลง Momo ให้กลายเป็นคู่รักคนนอกคาแร็กเตอร์ ซึ่งมักจะเติมซีนอ่อนโยนหรือ domestic AU เพื่อเบรกความหลอน บางเรื่องก็นำเสนอแบบตลกโปกฮา คอมเมดี้ล้อเลียนอินเทอร์เน็ตมีม จนนึกไม่ออกเลยว่าเดิมเคยสยองแค่ไหน ในภาพรวม การตีความเหล่านี้เผยให้เห็นว่าคนเขียนต้องการสำรวจความกลัวด้วยมุมมองที่หลากหลาย — บางคนอยากแก้แค้น บางคนอยากเห็นความไถ่บาป — และนั่นแหละที่ทำให้แฟนฟิคเกี่ยวกับผีโมโมยังคงมีชีวิตและน่าสนใจอยู่เสมอ