Pasado alas tres ng hapon nang tumulak kami ni April patungong munisipyo. Hindi ako sigurado kung ano ang gusto kong pag-usapan namin ni Gavin. Nahahati ako sa hangaring ayusin ang lahat pero may bahagi rin ng puso at utak ko ang nagsasabing huwag nang patawarin ang asawa ko.
"Good afternoon, Ma'am," bati ng isang staff sa amin sa labas ng opisina ng Planning Office. Ito ang tumatao sa front desk.
"Nandiyan ba si Gavin?" tanong ko.
"Nag-leave po siya, Ma'am, three days na. Next week pa ang balik niya."
"Nag-leave?" utas kong naningkit ang kumikirot na mga mata sa likod ng suot kong dark eyeglasses.
Tumango ang staff.
Nanlambot ang mga tuhod ko. Kung wala si April sa aking tabi baka nabuwal na ako. 'Yong tatlong araw na umaalis ng bahay si Gavin, akala ko nasa opisina, malamang ang kasama niya ay ang kabit!
"Zanaya?"
Alisto akong napalingon sa babaeng papalapit sa kinaroroonan namin. Si Engr. Cristy Magallanes. Kasamahan siya ni Gavin dati sa Engineering Office at naging kaibigan ko kahit papaano.
"Kumusta ka na?" tanong niya sa akin.
Pigil-pigil ko ang pagsabog ng emosyon. Hindi ako makangiti kahit peke man lang para sana magkunwari. Namimilog ang ulo ko sa poot. Pero wala akong mapagbuntunan.
"Pinuntahan ko si Gavin, leave raw pala. Ngayon ko lang nalaman, eh." Pagak akong natawa.
"Dito tayo." Iginiya ako ni Engr. Cristy sa bahagi ng hallway na walang gaanong tao. "Matagal ko nang gustong itanong sa iyo ito, kung gaano katotoo. Sabi kasi ni Gavin naghiwalay na raw kayo. Totoo ba?"
Napahikbi ako habang si April ay hinaplos ang aking likod.
"Kagabi nakipaghiwalay siya sa akin."
"Kagabi lang? Pero ang alam namin matagal na, isang taon na raw kayong hiwalay. Civil lang daw kayo sa isa't isa kasi parehas kayong may iba nang gusto. Totoo bang may boyfriend ka?"
Tila umurong pabalik sa aking baga ang hangin na hinugot ko para huminga.
***
Hindi ko alam kung paano ako nakauwi ng maayos sa bahay. Nawala na ako kanina sa sarili matapos kaming mag-usap ni Engr. Cristy. Niyuko ko ang annulment papers na hawak. Kanina ko pa tinangkang pirmahan iyon pero ayaw makisama ng kamay kong nanlalambot.
Ngayon sigurado na ako. Hindi na nga ako mahal ni Gavin. Kung ganoon ayos lang pala sa kaniya na magkaroon ako ng ibang lalaki? Ano pa ba ang hindi ko alam na papatay at dudurog sa puso ko? Ano bang naging kasalanan ko? Bakit kailangan kong dumanas ng ganito? Hindi ito patas. Nagiging mabuting asawa ako. Nagsikap akong gampanan ng maayos ang aking responsibilidad. Saan ba ako nagkulang?
Binitiwan ko ang papel at hinayaang mahulog sa sahig. Umiiyak na lumabas ako ng kuwarto. Nasa sala si April, nakahiga sa couch at nahihimbing.
Umalis akong lango sa sobrang kalungkutan. Walang tigil ang mga luha, nakapaa, at hindi alam ang pupuntahan. Minahal ba talaga ako ng asawa? Baka ako lang ang nagmahal ng sobra kaya hindi ko na nakikita ang mga kapintasang dapat ay nagbigay sa akin ng babala noon pa.
Sobrang sakit. Parang hindi ko na kakayanin hanggang bukas. Natatakot akong baka tuluyan na akong masiraan ng bait. Siguro, mas makabubuti kung tatapusin ko na ang lahat ngayon. Tama. Baka makita ni Gavin ang halaga ko kung wala na ako sa mundo.
Sinapit ko ang tulay. Pero napatda nang madatnan ang lalaking sumampa sa railing. Tatalon ba siya? Tarantang tumakbo ako at sakto lang na papalundag na ang lalaki nang abutan ng yakap ko ang mga binti niya.
"Sandali! Teka lang!" hiyaw kong humahangos. "Maghunos-dili ka! Hindi solusyon sa problema ang pagpapakamatay! Isipin mo ang mga taong masasaktan ang malulungkot sa pagkawala mo!"
Wait! Hindi ba iyon din ang iniisip kong gawin kaya ako nandito? Tumalon para matapos na ang lahat? Sumobra na ang katangahan ko. Paano ang mga magulang ko kung magpapakamatay ako? Binitiwan ko ang lalaki at sumalampak sa pavement sa gilid. Humagulgol.
"Ang tanga ko!" gigil kong piniga ang ulo.
"Hey...stop it! You're hurting yourself!" Nag-panic siya at tumalon pababa ng railing. Umuklo siya sa harap ko. "Ayos na, okay. Ligtas na ako."
Umiling ako. Hindi pa rin mapatigil ang mga luha. Inuuhog na ako.
"Ang tanga ko talaga," kastigo ko sa sarili. "Dapat ang asawa ko ang mamatay dahil cheater siya!"
Nag-squat sa harap ko ang lalaki. "Surplus ba ang asawa mo? Hayaan mo na iyon. Defective ang mga lalaking ganyan mula utak hanggang puso. Stop crying now." Pinahid niya sa daliri ang luha ko at tinikman. "Ang tamis ng luha mo, ah. Huwag mong sayangin sa taong bulok ang panlasa." Hinugot niya ang panyo at pinunasan pati uhog ko.
"Ipapakulam ko ang talipandas na iyon!" gigil kong angil.
"May kilala kang mangkukulam?" tanong niya.
"Wala," iling ko.
Bahagya siyang tumawa. "Here, sweets are good when you're depress." Isang milk lollipop ang isinubo niya sa akin matapos balatan iyon. "Mas epektibo ito kaysa kulam."
Ibinuka ko ang bibig at kinain iyon. Lasang gatas iyon na parang may makapuno at mani.
"Gamot ito sa depression?"
"Not literally, but sweets boost your energy, gives you more time to think properly." Hinaplos niya ang ulo ko.
Tumitig ako sa mukha niyang natatanglawan ng mapusyaw na liwanag mula sa poste ng ilaw. Olive-toned ang kulay ng balat niya. Kabaliktaran sa mga mata niyang hilaw na tsokolate at wari ay manipis na alikabok sa bundok. Pero kung tumitig ay para bang sinisisid ang aking mga laman. May malalago siyang mga kilay at matangos na ilong na may nunal sa gilid.
Suminghap ako at muntik nang mabilaukan sa lollipop, iniharang ko ang kamay sa mukha nang tamaan ng ilaw mula sa pumaradang patrol car na naka-hazard.
"Captain!"
"Pull that car over to the other side of bridge, assholes! You are scaring the lady...and turn-off the headlights!" matigas niyang utos.
Kumaripas ang dalawa pabalik sa sasakyan.
Captain? Kumurap-kurap ako. Tinawag siyang captain ng dalawang police na sakay ng patrol car. Opisyal siya ng polisya?
"Police ka ba?" tanong kong naalarma at inalis muna sa bibig ang lollipop.
"Yes, Ma'am!" masigla niyang sagot. "Police Capt. Arkham Columbus, station commander of Juan Luna PNP."
"Bakit gusto mong tumalon kanina?"
"I accidentally drop the heirloom ring given by my late mother. That was intended for my future wife. Kaya lang nahulog at nataranta ako kaya lulundagin ko sana para sisirin doon sa tubig sa ibaba."
Napanganga ako. Another round of stupidity for her.
"Sorry, paano na iyon? Makikita mo pa ba 'yong singsing?"
"I'm not sure. Susubukan kong sisirin iyon. Pero hindi na ako tatalon mula rito. I'll find a safer way down."
"Paano kung hindi mo na iyon mahanap?"
"No choice, aasawahin kita. Payag ka ba?"
"Ha?"
Tumawa siya at pinisil ang ilong ko. Tumayo. "Grab on, let me take you home." Nag-alok siya ng palad sa akin.
Tameme akong kumapit sa kamay niya at nagpahila. Pero nalaglag sa mga paa ko ang paningin niya. Halos sinukin ako sa gulat nang kargahin niya ako. Mistula akong lobo na unti-unting nauubusan ng hangin habang nasa mga bisig niya.
"What's your name by the way?"
"Zanaya," piyok kong sagot at isinubo na muli ang lollipop.
"Bagay sa apelyido ko, tingin mo?" Kumindat siya at kumawala sa lalamunan ang seksing tawa.
Sa munting interaksiyon na iyon ay nakalimutan ko ang dahilan kung bakit ako tinangay ng mga paa roon sa tulay.
IBANG-IBA sa mga nakita ko sa tv ang senaryo ngayon sa loob ng courtroom. Tahimik. Kontrolado ang pag-uusap. Bawat sulok ay may bailiff o mga bantay na police. Higit sa lahat hindi pinapapasok ang walang direktang kinalaman sa kaso at hindi testigo, gaya ng mga magulang ko at parents ni Gavin. Sa madaling salita, walang audience. Walang pwedeng makiusyuso sa kaganapan.Makaraan ang ilang minuto ay sunud-sunod na pumasok ang court reporter, clerk at court interpreters."Everyone, arise!" anunsiyo ng reporter, hudyat na papasok na rin ang hukom.Tumayo kaming lahat. Pumasok mula sa private door ang lalaking judge na marahil ay mas matanda lamang ng ilang taon kay Papa. Matangkad at makisig. Bakas ang walang pingas na kapangyarihan at otoridad na matikas na tindig. Suot niya ang salamin sa mga mata na nakadagdag sa intimidating niyang aura."Be sitted, everyone!" Ipinukpok niya ang gavel, iyong bagay na gawa sa kahoy at kamukha ng martilyo. "Plaintiff and defendant, you may proceed with
UNANG pagdinig sa kasong adultery at concubinage. Maaga akong dumating sa korte, kasama ang mga magulang ko. Sadyang nag-leave si Papa para sa araw na iyon."Anak, sasalang ka ba mamaya sa tanungan?" tanong ni Mama."Hindi na, Ma. May judicial affidavit na ako. Okay na raw iyon sabi ng abogado.""Zanaya, punta muna tayo ng briefing room," yaya sa akin ni Atty. Ramos."Sige po. Ma, Pa, sa briefing room muna kami." Sumama ako sa abogado patungo sa briefing room. Halos tubuan ako ng pakpak pagpasok nang makita kong naroon si Arkham. May dalawang police ring nakabantay sa labas ng pinto."He requested to see you, hindi siya pwedeng pumasok doon sa courtroom dahil sa issue ninyong dalawa. May ten minutes ka lang," bilin ng abogado sa akin.Tumango ako, hindi inaalis ang tingin kay Arkham na nasa gitna ng silid, nakapamulsa ang mga kamay sa uniporme niyang pantalon at nakatitig sa akin. Nang humakbang siya ay para bang nagkaroon na rin ng sariling buhay ang mga paa ko. Tumakbo ako at sinalu
SUPORTA ng pamilya at mga kaibigan. Siguridad ng hustisya mula sa panig ng batas. Pagkakataong magsimulang muli. Mayroon na ako ng mga ito. Pero hindi pa rin madali ang umusad. Ngayong akala ko ay ayos na ang lahat dahil nakangingiti na ako kahit papaano, saka naman ako pinupukol ng panibagong kasinungalingang kumakalat sa social media at sa komunidad."Huwag mo nang pansinin iyan, Ate. Kung pati ang mga taong hindi mo kilala at hindi ka kilala ay iisipin mo pa, ma-e-stress ka lang." Inaalo ako ni Zoe.Dalawang araw nang pinutakte ng bashing ang facaebook at instragram account ko. Oportunista. Doble-kara. Asawang lagalag. Palamunin. Ilan lang ang mga ito sa nabasa ko.Sa opinyon ng mga taong hindi alam ang tunay na nangyari, ako ang nagloko. Ako ang nagtaksil. At si Gavin ang kawawa. Lumutang din ang usap-usapang kaya kinaladkad ko sa korte ang asawa ko’y para makapagbayad siya ng malaki sa moral damages imbis na magkaroon kami ng patas na hatian sa conjugal properties na mayroon kami
"The complainant added several charges to the women's desk, sexual abuse and rape. She requested a protection order. Allowing you for bail will put her safety at risk. Isa iyan sa maraming dahilan kaya na-deny ang piyansa ninyo," detalyadong sagot ni Arkham."Rape? Ano'ng kalokohan iyan?" hindi makapaniwalang bulalas ni Gavin."Kasama sa salaysay ni Zanaya na kahit pagod na pagod siya ay pinipilit mo siyang makipagtalik sa iyo. Nagagalit ka kapag tumanggi siya at idinadaan mo siya sa pwersa. That is an element for a rape case, Mr. Arriola.""Kalokohan! Lahat ng ginawa ko sa kaniya ay nagustuhan niya! Hindi naman siya umangal! Malaking kalokohan iyan, Zanaya!""Nabilang ko iyon, Gavin! Anim na beses, umuwi kang lasing. Pinilit mo ako kahit may sinat ako dahil sa sobrang pagod. Nagreklamo ako pero hindi ka nakinig dahil lasing ka! May pagkakataon din na kahit may bisita tayo, kapag inabot ka ng libog, nawawalan ka ng hiya at kinakaladkad mo ako sa kuwarto!""You did this to us, Captain!
NASASAKAL ako sa tension na bumalot sa buong silid. Ngayong araw ako nag-execute ng judicial affidavit para sa kasong pormal na isasampa laban sa dati kong asawa at sa kabit niya.Umapela ang abogado ng depensa kung pwedeng makausap ako ng masinsinan. Susubukan siguro nilang aregluhin na lang at humingi ng tahimik na annulment process.Pwede naman akong tumangging harapin ang dalawa sa pribadong pag-uusap pero naisip kong magmumukha akong duwag. Kahit papaano gusto kong panghawakan pa rin ang aking karapatan bilang legal na asawa at ang estado ko na tinapakan nina Gavin at Mildred."We will be paying twice of the moral damages stipulated in the case or if there are additional conditions from your side," sabi ni Atty. Rama, ang abogado nila."What do you think, Mrs. Arriola?" tanong sa akin ni Atty. Ramos.Umiling ako at iniwasang tingnan sina Gavin at Mildred na nasa kabilang dako ng parihabang conference table. Kahit may suot na surgical mask halata ang pamamaga at pinsala sa nguso n
Pagkaalis ni Arkham ay tinulungan ko sina mama at Zoe na nag-aayos ng mga gamit ko sa loob ng kuwarto."Anak, huwag mong mamasamain ang sasabihin ko pero mag-iingat ka sana kay Captain." Nagsalita si Mama."Bakit po, Ma?" nagtataka kong tanong."May gusto ba sa iyo ang lalaking iyon."Tumingin ako kay Zoe na ngumuso at kunyari walang narinig na tanong."Tumutulong lang po siya, Ma." Huminga ako ng malalim at binalingan ang mga aklat sa loob ng cardboard box."Tulong na balang araw may kapalit?"Nahinto ako sa paghango ng mga libro. "Ma, huwag naman po nating pag-isipan ng ganoon si Captain. Police po siya, natural na sa kanila ang tumulong sa tao. Mandato nila iyon.""Pasensya ka na, Anak. Nag-aalala lang ako. Baka mahulog ka sa kaniya. Itong kapatid mo, tatlong minuto pa lang yata ayon, na-crush na roon.""Mama!" angal ni Zoe na nagba-blush.Natawa naman ako. Sukol na sukol ang kapatid ko."Prone sa tukso ang mga gaya nilang police at iilan lang ang may tapang na lumaban. Ayaw ko lan