#3

TANAW ko ang malawak naming palayan mula sa burol na kinatatayuan ko. Bakas pa rin ang naiwang pinsala ng bagyo ngunit alam kong sa loob lang ng ilang buwan ay magiging sagana ulit ang kabuhayan namin.

Bumaling ako sa bahay namin. Nakatayo ito sa dulo ng palayan. Ang dalawang palapag at katamtamang pagkakabuo ng bahay ay sapat na sa aming apat. Wala mang magarbong disenyo at mga eleganteng kagamitan ay alam kong mahal ko ang tahanang iyon.

Malungkot akong ngumiti. Mamimiss ko ang buong lugar na ito. Sa unang pagkakataon ng buhay ko, mawawalay ako sa tahanan ko. Suminghap ako at pinilit patatagin ang aking kalooban.

Umihip ang mabining hangin sa aking tuwid na buhok. Inayos ko ang mga buhok ko at pinirmi ang ilan sa gilid ng aking tainga.

"Ate!"

Mula sa bahay ay lumabas si Lyka kasunod ang mga magulang namin. May dala ang nanay na isang bag na hindi ko alam kung ano ang laman. Naisip ko tuloy kung may naiwan ba akong gamit kaya tiningnan ko ang hawak kong maleta.

Patakbong inakyat ni Lyka ang burol kung nasaan ako. Samantalang mabagal naman ang paglalakad ng nanay at tatay palapit sa akin.

"Ate!" hingal na tawag sa akin ni Lyka.

"Bakit ka ba tumatakbo, ha?"

Tumitig ang kapatid ko sa akin. Nangilid ang mga luha sa kanyang mga mata habang nagsisimulang manginig ang labi. Lumambot ang puso ko sa ekspresyon ng mukha niya.

"Aalis ka na talaga? Ngayon ko lang nalaman... S-sa Maynila ka na magtatrabaho?"

Tipid akong ngumiti. "Oo, Lyka. Kailangan mong makapag-aral. Babayaran din natin si auntie Levi sa perang pinahiram niya kay tatay."

Tinupad ni auntie Levi ang pangako niya. Kinabukasan pagkatapos naming mag-usap sa cellphone ay tinawagan niya ang nanay. Noong hapon din na 'yon ay nagpadala siya ng perang gagamitin para sa pag-aayos ng lahat ng pinsala na nangyari sa palayan. Pati ang pang-enroll ni Lyka ay sinagot niya kaya naman kailangan kong mabayaran ang utang na 'yon.

"Kailan ka uuwi, ate Elle?" nanginig ang boses ng kapatid ko. Hindi na niya napigilan ang pag-iyak.

Lumapit ako sa kanya at hinaplos ang ulo kanyang buhok. "Basta kapag madami na tayong naipon at bayad na ang utang kay auntie. Uuwi ako rito sa birthday mo..."

Humagulgol si Lyka. Wala na akong nagawa nang yumakap siya sa akin. Namuo ang mga luha sa mga mata ko. Hinalikan ko ang kanyang ulo at niyakap siya nang mahigpit.

Mamimiss ko ang kapatid kong 'to... Bumaling ang tingin ko kina nanay at tatay na nakalapit na sa amin. Gaya ko ay namuo din ang mga nagbabadyang luha sa mga mata ni nanay. Si tatay naman ay malungkot ang mukha habang nakatingin sa aming magkapatid.

"Nay, i-text ninyo ako araw araw. Gusto ko i-update ninyo ako sa pag-aayos ng palayan pati sa pag-aaral ni Lyka. Kung may kailangan siya sa school, i-text niyo lang sa akin, ha?" saad ko kay nanay.

Tumango ito. "S-sige, anak... P-pinagbalot kita ng mga gamot. Binilhan din kita ng iilang mga bestida..."

Inabot niya sa akin ang dalang bag. Tumulo ang luha ko dahil doon. Hindi ko yata kakayanin ang desisyong ito. Ngayon palang ay nanghihina na ako...

"Alagaan mo ang sarili mo, Elle... Mangako ka sa akin..." mahina at malungkot na boses ni nanay.

"Promise po... Aalagaan ko ang sarili ko..." wika ko at pinunasan ang mga luhang kumalat sa aking pisngi.

Bumitaw sa akin si Lyka pagkatapos ay si nanay naman ang humalik at yumakap sa akin. Ginantihan ko iyon ng mas mahigpit na yakap. Humikbi si nanay sa balikat ko.

"Mahal na mahal kita, anak..." aniya na lubos na nagpalambot ng kalooban ko.

"Nay..." sunod sunod ang pagpatak ng mga luha ko. "Mahal na mahal ko po kayo..."

Ang matatag na si tatay ay nakitaan ko rin ng luha sa mga mata. Siya ang huling yumakap sa akin. Pinikit ko ang mga basa kong mata at dinama ang yakap ni tatay. Pinangako ko sa sarili ko na babaunin ko ang katatagang katulad ng s kanya.

"Mag-iingat ka, anak... Salamat sa lahat ng sakripisyo mo... Pasensiya na... Ako dapat ang nagtataguyod sa pamilya natin... P-patawad kung hanggang dito lang ang kakayanan ng tatay..."

Pakiramdam ko ay nawasak ako sa huling sinabi ni tatay. Nanginig ang labi ko at umiling habang yakap siya.

Hindi iyon totoo, tatay. Ginawa mo ang lahat... Sapat na iyon... Ako naman...

"Tay, mahal kita... Wala pong mali sa'yo... Pamilya tayo... Dapat lang na magtulungan..." tanging nasabi ko.

Mahirap man ay nagawa kong magpaalam sa pamilya ko. Walang patid ang pag-iyak ko habang nilalakad ang terminal sa dulo ng baryo.

Malungkot ang hapon na iyon para sa akin. Sa huling pagkakataon ay dumaan ako sa dangwa. Huminto ako sa flower shop ni aling Jen at nagpaalam din sa kanya.

Halos kabisaduhin ko ang bawat sulok ng baryo. Ang mga mukha ng mga taong pinakamamahal ko. Nasa memorya ko ang maamong ngiti ng nanay, ang madalas na simangot na mukha ng tatay, ang pilyang pagtawa ni Lyka. Pati ang palayan, ang bahay namin, ang burol... Lahat ng ito ay babaunin ko sa aking puso.

Gabi na nang makarating ako ng airport. Sa huling pagkakataon, bago ako sumakay ng eroplano ay nilingon ko ang pinanggalingan ko.

Ayos lang ito, Elle. Sa tamang panahon ay makakabalik ka ng Iloilo. Babalik ka ulit sa Sta. Barbara, dala dala ang tagumpay na bunga ng pagsisikap mo...

Abot langit ang takot ko nang lumipad ang eroplano. Takot na napalitan ng pagkamangha sa maraming ulap at maliwanag na buwan. Dahil doon ay naibsan kahit papaano ang lungkot ko.

°°°°

NANG makatapak sa NAIA ay kabado akong naglakad palabas ng airport. Hila hila ang maleta at iilang bag ay hinanap ko si auntie Levi na sabi'y maghihintay sa pagdating ko.

"Elle! Oh my God!" bulalas ng pamilyar na boses.

Nilingon ko ang boses na iyon at nakita ang napakagandang si auntie Levi. Ang kanyang buhok ay tuwid hanggang balikat. Ang balat sa mukha ay tila hindi man lang tumanda. Magkamukha sila ni nanay. May pagkasingkit ang mga mata, maliit ngunit matangos ang ilong, depinang cheek bones at manipis na labi. Ang ganda niya pagmasdan sa isang black leather jacket at fitted pants.

"Auntie!"

Mabilis akong lumapit sa kanya at niyakap siya nang mahigpit. Iba pa rin talaga kapag may kasamang pamilya sa bagong mundong gagalawan ko.

Bumungisngis si auntie. Kumalas ito sa akin at pinasadahan ng tingin ang kabuuan ko.

"Ang laki mo na, Elle! Sinasabi ko na nga ba't lalaki kang maganda kagaya namin ng nanay mo! Bagay ka sa trabahong ibibigay ko sa'yo!" wika niya sa natutuwang boses.

Ngumiti ako. Pakiramdam ko ay nakahinga ako nang maluwag.

Tingnan mo, Elle. May nag-aabang na agad na trabaho sa'yo dito. Ang iba ngang naluwas ay nahihirapan samantalang ikaw, hinihintay na agad ng trabaho.

"Auntie, maraming salamat po sa tulong mo... Utang na loob po namin sa inyo ang lahat," sabi ko sa kanya.

Ngumiti siya nang malapad at hinaplos ang pisngi ko.

"Ayos lang, Elle. You only have to work under my authority and you will be fine here..." aniya.

Tumango ako. "Opo, Auntie. Babayaran ko po ang pinahiram niyo..."

Humalakhak siya. "Oh, don't worry about it. Kaya mo akong bayaran sa loob lang ng isang linggo. Believe me, mabilis ang kitaan ng pera sa trabahong naghihintay sa'yo..."

Umahon ang pag-asa sa puso ko dahil sa sinabi ni auntie. Kung tama nga ang sinabi niya, ibig sabihin ay makakaipon ako ng higit sa akala ko sa loob lang ng isa o dalawang buwan!

At kung makakaipon ako ng malaki sa loob ng panahong iyon, pwede ako bumalik agad ng Sta. Barbara!

"Talaga po, Auntie?"

Tumango siya. "Ofcourse!"

Parang gusto kong tumalon sa tuwa. Niyakap ko ulit si auntie Levi habang nangingilid ang mga luha ko.

Para kang ewan, Elle! Kakaluwas mo palang ay nangangarap ka na agad makauwi!

Pero bakit ba? Nasa Sta. Barbara ang puso ko!

Dinala ako ni auntie Levi sa tinutuluyan niyang apartment pagkatapos naming kumain sa isang restaurant. Ang sabi niya ay malapit lang daw ito sa pinagtatrabahuhan niya kung saan ako magsisimula ng trabaho.

Hindi tulad ng bahay namin sa baryo, ang kay auntie Levi ay mas moderno. Madaming magagandang gamit at mabango ang amoy. Kung ang pader ng bahay namin ay purong hollow blocks, ang kanya naman ay mas pulido at may modernong disenyo. Malaki ang apartment. May sala, kusina, hapag, dalawang banyo at dalawang kwarto.

"Doon ang kwarto mo," sabay turo ni auntie sa kanang pinto sa gilid ng isang banyo. "I know you're tired. Magpahinga ka na. Bukas pa ng gabi ang start mo sa trabaho."

Nagulat ako doon. "Pang gabi po tayo?"

Pinagmasdan ko kung paano bumunot ng kaha ng sigarilyo si Auntie at kumuha doon ng isang stick. Sinindihan niya iyon habang nasa bibig.

"Oo, pang gabi ang trabaho natin, Elle. Mas maraming pera kapag gabi," aniya at ngumiti. Bumuga ito ng usok at naupo sa sofa sa sala.

"Thank you po auntie sa trabahong iyon. Magpapahinga na po ako," wika ko at dumiretso na sa aking silid.

Hindi ako nakatulog agad nang gabing iyon. Namimiss ko ang pamilya ko. Sinubukan kong magmessage kay Lyka sa F******k. Kaya lang ay hindi naman siya online.

Madami akong naisip habang nakahiga sa malambot na kama. Inisip ko na magtitipid ako para lang makaipon ng malaking pera sa lalong madaling panahon. Gusto ko rin na kapag bumalik ako sa Sta. Barbara ay magpapasalubong ako ng madaming bagong damit o sapatos para kay nanay. Bibilhan ko din ng bagong bota at mga gamit sa palayan ang tatay. Gusto ko ding bumili ng regalo kay Lyka na pwede kong ibigay sa graduation day niya.

Naisip ko ang sinabi ni auntie... Na malaki ang sahod sa trabahong ibibigay niya sa akin.

Ganito ba talaga sa Maynila? Mabilis ang pera? O dahil may kamag anak akong nag-back up sa akin kaya napadali ang buhay ko?

Siguro nga ay malaki ang pasahod sa mga trabaho dito sa Maynila. Naisip ko ang naglalakihang mga building na nadaanan namin sa byahe. Parang abot na nila ang langit at buwan.

Sa gano'n kaya nagtatrabaho si auntie? Parang nakakatakot naman yata kung magtatrabaho ang isang tulad ko sa gano'ng kalaking kumpanya!

°°°°

MABILIS ang bawat oras kinabukasan. Napagtanto ko na lang na alas siete na ng gabi at hindi ko pa alam ang gagawin ko.

Sabi ni auntie ay maligo ako't maglagay ng make up sa mukha kaya iyon ang ginawa ko. Nakaharap ako sa salamin habang nakatapis ng tuwalya. Tuyo na ang tuwid kong buhok dahil sa blower na ginamit ko.

Marunong akong maglagay ng kolorete sa mukha. Mayroon din namang mga make up sa Sta. Barbara pero mas magaganda nga lang ang nasa Maynila.

Pinamilian ko ang mga make up na nasa harapan ko. Naglagay ako ng kakaunting blush on sa aking pisngi kahit na natural na kulay rosas na ang mga iyon. Dinampian ko ng pulang lipstick ang aking labi at naglagay din ng kaunting eyeshadow.

Pumasok si auntie sa kwarto na may dalang damit at sandals. Mula sa salamin ay nakita ko ang ngiti niya sa akin. Nilingon ko siya, naging kuryoso sa dala niyang damit.

"Wear this, Elle."

Lumapit ako sa kanya. Inabot niya sa akin ang kulay pulang spaghetti strap dress. Animo'y silk ang tela nito pero hindi naman ganoong kanipis.

"Ito po ang susuotin ko sa trabaho?" nagtataka kong tanong.

Hindi ba dapat medyo pormal dahil unang gabi ko sa trabaho?

"Oo. Kailangan iyan para malaki ang kitain mo!" Sabi niya at ngumiti ng makahulugan sa akin.

"O-okay, auntie..."

Sinunod ko si auntie Levi. Nang lumabas siya ng kwarto ay sinuot ko ang dress at sandals na dala niya. Halos lamigin ang katawan ko sa kakarampot na dress na suot. Ni hindi rin ako makatayo nang maayos dahil first time kong magsuot ng may takong na sandals.

Pinagmasdan ko ang sarili ko sa salamin. Bumagay sa morena kong balat at medyo payat na katawan ang pulang dress. Hindi ko alam kung mamamangha o magtataka ako sa repleksyon ko sa salamin.

Pati si auntie ay nakaayos na din nang lumabas ako ng kwarto. Pinagmasdan niya ako at nagtaas ng kilay nang mapansin ang suot kong itim na jacket.

"M-medyo malamig po kasi, auntie..." katwiran ko kahit wala naman siyang sinasabi.

"Hmm, that's fine, Elle. Tanggalin mo na lang mamaya, okay?"

Nag-aalinlangan man ay tumango pa rin ako. Sinundan ko siya nang lumabas siya ng apartment. Pinanood ko kung paano niya ni-lock ang pinto habang nag-iisip kung anong trabaho kaya ang ibibigay niya sa akin.

NASAGOT ang tanong ko nang makarating kami sa isang lugar kung saan pagpasok pa lang ay amoy ko na agad ang alak at sigarilyo. Madilim ang paligid, may maingay na tugtog at magarbong strube lights lang ang tanging nagiging ilaw ng lugar.

"Sumunod ka sa akin, Elle."

Kabado kong sinundan si auntie. Sa disenyo at mga bagay pa lang na nakikita ko, pati sa mga mukha ng mga narito, ay halatang pangmayaman na ang lugar na ito.

Noong una ay akala ko restaurant lang at siguro'y pwede ang sigarilyo at alak pero nang madaanan ang pinakasentro ng lugar ay naeskandalo na ang mga mata ko sa nakikita.

May stage kung saan may mga babaeng halos wala ng mga saplot ang sumasayaw. Ang mga lalaking customers ay halatang tuwang tuwa sa mga babaeng iyon...

Bawat table ay may mga babaeng katulad ko ang damit...

Awtomatiko akong kinabahan lalo na nang iikot ko ang mga mata ko. Hindi lang ako ang may suot ng ganoong dress... B-bakit?

"Oh, Levi! Late ka na naman!"

Napalingon ako sa lalaking nilapitan ni auntie Levi. Isang matandang lalaki na may hawak na beer sa kanyang kamay.

"Huwag ka ng magalit, boss! Syempre, ni-ready ko pa ang pamangkin ko!" masayang sabi ni auntie sa kanya.

Bumilis ang tibok ng puso ko.

Anong ibig sabihin nito? Hindi ko maintindihan kung bakit ako nandito. Tumingin ako kay auntie Levi. Nagbabaka sakaling ililigtas niya ako sa kabang nararamdaman ko.

Ngumiti sa akin si auntie at pagkatapos ay bumaling sa matandang lalaki na ngayo'y nakatingin na sa akin.

Tila kinilabutan ako nang pasadahan niya ako ng tingin mula ulo hanggang paa.

"Boss, ito nga pala ang pamangkin ko. Her name is Elle. Siya ang bagong pasok kong escort sa bar," pahayag ni auntie Levi na lubos kong kinagulat.

Escort? Hindi pwede...