Sinag ArawMalalim na ang gabi ng naglakbay kami ni Padre Paterno patungo sa Maynila. Naitanong ko naman sa kanya kung bakit sa ganitong oras pa niya naisipang magtungo roon. Ang isinagot lamang niya sa akin ay may dadalawin lamang siyang isang mahalagang pulong. Hindi naman ako nagtanong muli sa kanya. Naisip ko na marahil isa itong pulong sa simbahan. Alam ko naman na sa isang kura na kagaya ni Padre Paterno, may mga araw rin siya kung magpupunta sa isang kapulungan na mag ukol sa simbahan.Narating na namin ang Maynila. Una ko itong salta sa lugar na ito kaya namamahangha ako sa malawak at magandang pook na iyon. Kahit gabi na, may mga tao pa ring abala sa kanilang mga ginagawa. May mga nadaanan kaming mga kababaihang nagtatabako sa isang madilim na gilid ng kalye. May mga lasing pa kaming nadaanan na naglalakad. May mga bukas pa ring tindahan roon na may mga mamimili pa sa mga ganoong oras. Mayroon ring mga naglalakbay na karwahe sa da

Umalis sina Padre Paterno at Padre Alba sa simbahan sa umagang iyon patungo sa isang pagdiriwang sa bahay ng mga Ramirez. Naimbitahan kasi sila roon. Hindi nila ako isinama dahil walang magbabantay sa buong simbahan.Nasa cocina  ako at nagluluto ng aking pananghalian. Ginisa ko ang talbos ng kangkong na mula pa sa bakuran ng simbahan at sinahugan ko ito ng karneng baboy. Ginisa ko muna ang sibuyas at bawang, at iniginisa ko na rin ang karne makaraang mangilaw-ngilaw na ang mga iyon. Matapos maluto ang karne, nilagyan ko muna ng kunting tubig na may toyo. Pinakulo ko muna ito bago isalang ang talbos ng kangkong at tinimplahan ng asin.Kumain ako agad pagkatapos kong magluto. Bilang pasasalamat sa Diyos sa biyayang natanggap, nagdasal muna ako bago ako kumain. Kinalakihan ko na ang pagiging madasalin sapagkat laki naman talaga ako sa simbahan. Sumasabay ako sa mga prayle sa kanilang pagdarasal araw-araw. Nagdadarasal sila anim

Ginising ako ng aking ina mula sa aking pagtulog. Inutusan niya akong dalhin ang hinabi niyang tela na yari sa piňa sa isang mananahi sa sentro ng bayan. Wala akong magawa kundi ang pumayag na lamang kahit dama ang pagkapagod sa pangangahoy kahapun sa  kadahilanang ito ang pinagkikitaan naming mag-ina. Hindi lang kami, kung hindi ang buong tribo ko rin. Ang tribo Bajulgol. Pagtatanim lamang ang kayang gawin ng aming tribo kaya sagana sa mga tanim ang aming maliit na comunidad lalong lalo na ang tanim na pinya. Nandito sa aming comunidad ang pinakamasarap na pina sa bayan ng Santa Barbara. At nang dumating ang mga misyonerong Kastila, tinuruan kaming humabi ng tela na yari sa tanim naming mga pinya. Sa hanggang ngayon, ito ang naging pagkakikitaan ng tribo sa mga araw na hindi pa tag-ani ng pinya. Dalawa lang kaming nakatira ng aking ina sa isang maliit na bahay kubo na yari sa kawayan, kugon at pawid. Ang

Hindi ako nagulat nang malaman ko na nagsisimulang maging manggagaway ang pamangkin kong si Graciela. Alam ko na sa simula pa sa pagkabata niya ay ito na ang kanyang magiging tadhana ngunit hindi ko inasahang darating ito sa kanya sa madaling panahon. Hindi ko inasahang sa ikalabinlimang taon mamumukadkad ang kanyang pagiging isang mangagaway.Sinabi ko sa kanya na ang kalikasan ang may gawa kaya nagkakaroon siya ng ganoong katangian. Lingid sa kaalaman niya, isa lamang iyong kasingungalingan. Isang malaking kasinungalingan, mali man ngunit kailangan kong gawin iyon.Nasa dugo ang pagiging isang manggagaway at hinding hindi ito basta dumarating sa isang tao. Isa itong sumpa, isang sumpa ng mga bituin, at ang tanging nagkakaroon lamang nito ay ang nag-iisang tribo sa isang isla kung saan pinaniniwalaang lumitaw pagkatapos ng isang malakas na lindol. Ang islang ipinangalan ng mga Kastila na "Isla del Fuego" o Umaapoy na Isla sa kadahilanang pagkarating nila roon ay napap

Napamulat ko ang aking mga mata. Nasa isang damuhan ako sa kalagitnaan ng lumalalim na gabi. Nagtaka ako kung bakit naroon ako at ang siyang tanging naalala ko lamang ay nasa loob ako ng karwahe. Tama. Nasa karwahe nga ako nun. Nagloko bigla ang kabayo at tumakbo ng mabilis at hinagip ang karwahe hanggang nahambalas ito sa isang malaking puno. Nawalan ako ng malay. At ngayon pagkagising ko, nasa  isang liblib ako na damuhan sa di malaman at natitiyak na lugar.Tumayo ako at tiningnan ang buong paligid. Buo ang pagpapasalamat ko sa kabilugan ng buwan dahil ito ang naging ilaw ko sa madilim at mpusok na aking dinadaanan. Masyadong napakatahimik ang gabing iyon. Pawang mga huni ng kwago at kumpas ng malamig na hangin  sa mga dahon ng mga puno ang tanging maririnig mo roon. Marahan akong lumakad na nagbabasakaling makakita ng kalapit na bahay. Ngunit walang kahit isang umiilaw na lampara ang nakikita ko sa buong paligid.