Anu-Ano Ang Mga Tema Sa 'Ang Ama' Ni Mauro R. Avena?

Tungkol sa ‘Ang Ama’, madalas kong napapaisip kung bakit ang pangunahing tauhan ay ganun kasalimuot — hindi siya simpleng ama na may iisang mukha. Sa unang tingin, inilalarawan siya bilang isang taong may mabibigat na pasanin: may mga kilos at tahimik na pag-uurong na nagpapakita ng pagod at pag-aalala. Makikita mo sa mga dialogo at maliit na eksena kung paano siya sumasagot nang maikli, paano niya hinahawakan ang mga bagay-bagay nang parang may iniisip nang malayo. Hindi sinasabi lahat; hinihintay mo ang pagbubukas ng damdamin niya sa mga simpleng aksyon, tulad ng pag-aayos ng upuan o pag-aalay ng tahimik na pagkain sa mesa. Ang iba pang mga karakter naman ay parang salamin o salungat sa kanya. Ang asawa, halimbawa, pinapakita bilang matatag pero may sariling sugat — madalas siyang tagapamagitan o tagapagligtas ng atmospera sa bahay. Ang mga anak ay sumisilip bilang mga pangarap at pag-asa, may mga tanong at galaw na nagpapainit ng tensyon. Ang komunidad o mga kapitbahay naman ay nagbibigay ng panlabas na pressure: tsismis, awa, o pagkondena. Sa kabuuan, marami sa paglalarawan ay mas tumitimbang sa kilos kaysa sa malalaking exposition, kaya personal na naantig ako kapag nababasa ang mga pagitan ng linya — ramdam mo ang bigat at pag-ibig sa parehong panahon.

Ang tanong mo tungkol sa may-akda ng ‘Ang Ama’ palaging nagpapa-excite sa akin dahil iba-iba kasi ang konteksto ng pamagat na ’yan sa panitikang Pilipino at banyaga. Madalas na nagkakaroon ng kalituhan dahil maraming kuwentong may pamagat na ‘Ang Ama’ o katumbas na ‘The Father’ sa iba’t ibang wika. Hindi laging isang partikular na manunulat ang tumatawag ng ganyang pamagat — maaari itong mahanap bilang bahagi ng isang koleksyon, singil sa isang magasin, o adaptasyon sa dula o pelikula. Para malaman talaga kung sino ang may-akda, kailangan mong tingnan ang mismong publikasyon: ang pangalan sa pabalat, sa tala ng may-akda, o sa bibliographic entry ng koleksyon. Bilang praktikal na tip mula sa karanasan ko sa paghahanap ng mga lumang kuwentong Pilipino: hanapin ang pamagat sa online library catalog tulad ng National Library o WorldCat, o i-check ang Liwayway magazine archives kung ito ay lumabas noon saglit. Madalas malinaw doon kung sinong may-akda ang naka-credit. Sa aking pagbabasa, lagi akong nasisisi sa galak kapag natutuklasan kong ang simpleng pamagat ay may iba't ibang bersyon at may ibang mga kamay na naglalaro rito.

Nakakatuwa na nagtanong ka tungkol sa audiobook ng ‘Ang Ama’ — isa 'yang klasikong piraso na madalas hinahanap ng mga kakilala ko. Una, sinusubukan kong mag-check sa malalaking audiobook stores: 'Audible', 'Google Play Books', at 'Apple Books'. Madalas may mga akdang Filipino doon, lalo na kung may kilalang manunulat o publisher. Kung hindi mo makita sa mga iyon, susunod kong tingnan ang 'Scribd' at 'Storytel' dahil may mga lokal na katalogo rin sila paminsan-minsan. Kapag wala pa rin, ginagamit ko ang mga library apps tulad ng 'Libby' o 'OverDrive' — maraming pampublikong aklatan ang nagpo-provide ng audiobook lending. Hindi ko rin pinapalampas ang paghahanap sa YouTube at Spotify; may mga lehitimong uploads at podcast adaptations na minsan naglalaman ng narrated short stories. Panghuli, kung talagang wala sa mainstream, sinusubukan kong kontakin ang publisher o tinitingnan ang university press archives; may mga teks na nare-record para sa kurso at minsan available para sa publiko. Mas gusto kong legal at suportado ang mga narrator, kaya lagi kong inuuna ang opisyal na channel o pagbili. Sa huli, kapag nakakita ako ng reading pero mukhang fan-made, binabasehan ko kung may pahintulot mula sa may-ari — ayaw kong sumuporta sa pirated content. Sana makatulong to at sana mabilis mong marinig ang bersyon na may magandang boses at damdamin.

Sarap isipin na napakaraming pelikula na umiikot sa kwento ng pagiging ama—iba-iba ang timpla: tender, mahirap, heroic o nakakatawa. Isa sa mga paborito ko talaga ay ang 'Kramer vs. Kramer' dahil ipinapakita nito kung paano nagbago ang relasyon ng mag-anak pagkatapos ng paghiwalay; hindi perpekto ang ama doon pero totoo ang paglago niya. Mahilig din ako sa 'The Pursuit of Happyness'—madamdamin at nakaka-inspire ang pagod at pagpupunyagi para sa anak. Bukod sa dramang realistiko, gustong-gusto ko kapag may twist ang father story tulad ng sa 'Big Fish' na puno ng imahinasyon at kumakanta ng mga alaala; habang ang 'Finding Nemo' naman ay simple pero sobrang touching sa pagiging protective ng ama. Kung gusto mo ng darker na survival father-and-son, subukan ang 'The Road'—halos walang pag-asa pero matindi ang bond. Sa huli, iba-iba ang mga pelikulang ito pero pareho silang nagpapakita na ang pagiging ama ay hindi laging malinaw o perpekto—minsan ito ay nangangailangan ng paghingi ng tawad, minsan ng sakripisyo, at palaging ng pagmamahal. Talagang nagpapalalim ng pananaw sa pamilya kapag pinapanood ko ang ganitong mga kwento.

Kapag pinag-uusapan ang istilo ng pagsusulat ni Mauro R Avena, talagang kahanga-hanga ang kanyang pag-unlad mula sa simpleng narratibong estruktura patungo sa mas sopistikadong paggamit ng wika at karakterisasyon. Sa mga unang taon, tila mas nakatuon siya sa mabilis na kwento na may tuwid na layout, ngunit habang tumatagal, nakikita ang kanyang kakayahang maglaro with different storytelling techniques. Ang kanyang mga mas bagong obra, tulad ng 'Habulin ang Bagyong', ay puno ng mga makulay na deskripsyon at mas malalim na pagbigkas sa mga karakter. Napansin ko na tila mas nagnanais siya ngayon na ipakita ang emosyon ng kanyang mga tauhan at ang mga kumplikadong relasyon na bumubuo sa kanilang mga kwento. May mga pagkakataong ang mga temang ginagamit nila ay lumalampas na sa dating mga paksa na nakakaengganyo sa kanyang mga mambabasa. Halimbawa, sa kanyang mga bagong akda, maraming halos mas madilim na tema ang naipalabas na nagdadala sa kanyang istilo sa isang mas mature na antas. Ang pagsusulat niya ay hindi na lamang nakatuon sa simpleng kwento, kundi sa mga repleksyon at salamin ng buhay. Bukod dito, talagang mahalaga ang kanyang husay sa pagbibigay ng boses sa mga hindi naririnig na tao, na isa sa mga paborito kong aspekto sa kanyang mga sulatin. Sa kabuuan, hindi lang basta nagbago ang istilo niya; nagsimula siyang bumuo ng mas malalim na koneksyon sa kanyang mga mambabasa. Ang kanyang kakayahang mag-evolve at umangkop sa panlasa ng mga tao ay isang bagay na kahanga-hanga. Tila nakakahanap siya ng mas makabagbag-damdaming mga salita at ideya na tiyak na mag-iiwan ng marka sa bawat isa sa atin. Hanggang ngayon, laging nag-aabang ang mga tagahanga sa kanyang mga susunod na akda, hindi lang dahil sa kung anong kuwento ang susunod, kundi paano siya muling magdadala sa atin sa kanyang natatanging mundo. Sadyang nakaka-engganyo na masaksihan kung paano niya binubuo ang bawat pangungusap na puno ng damdamin at karunungan. Ang kanyang paglalakbay sa sining ng pagsusulat ay talagang nagpapasigla sa akin at nagbibigay inspirasyon sa mga bagong manunulat na tahakin din ang ganitong landas.

Ang tauhan ng isang ama sa isang maikling kwento ay madalas na sumasalamin sa iba't ibang aspeto ng buhay, mula sa pagiging modelo hanggang sa pagkatutok sa kanyang pamilya. Kung iisipin ang isang kwento, agad na pumapasok sa isip ang mga karakter na puno ng ngiti at pagmamahal, pero hindi natin dapat kalimutan ang mga hamon na hinaharap nila. Sa isang kwento tulad ng 'Sa Bawat Hakbang' ni Jose Rizal, ang ama ay isang simbolo ng karunungan at pag-asa. Siya ay nagtuturo sa kanyang anak ng mga aral sa buhay, kahit na sa mga panahong puno ng pagsubok. Nakikita ang kanyang pagbibigay ng suporta sa anak na nangangarap, na nagiging inspirasyon sa kabataan sa kwento. Ang pag-aalay at pag-unawa ng isang ama ay umaabot sa puso ng mambabasa, nagpaparamdam na ang kanyang presensya ay mahalaga sa bawat hakbang ng buhay. Isipin mo ang ama sa kwento na 'Ang Ama' ni C. A. N. Ocampo. Dito, ang karanasan ng isang ama na nagmamasid sa kanyang mga anak mula sa kanyang mahigpit na disiplina patungo sa kanyang mga pagdududa at pag-aalala ay talagang masakit ngunit makabuluhan. Ang kanyang pagmamalupit ay nagiging isang simbolo ng pagmamahal, kahit na ang paraan ay hindi laging pag-unawa. Sa huli, ito ay nagiging pagkilala na ang mga tauhan, kahit gaano man kahirap ang kanilang disposisyon, ay nagdadala ng mga pangarap at pag-asa para sa kanilang mga anak. Ang istoryang ito ay tila nagbibigay-diin sa sakripisyo na ipinapakita ng mga ama para sa kanilang pamilya, na hindi laging naisasalin sa mga salita, kundi sa mga gawa. Sa kabuuan, ang tauhan ng ama sa isang maikling kwento ay puno ng emosyon at aral. Ang kanilang pagkatao ay nagiging gabay sa mga susunod na henerasyon, nainsemted sa ating mga puso ang mga kwento ng sakripisyo, pagmamahal, at aral na hindi malilimutan. Sa mga tauhang ito, nagkukwento tayo ng higit pa sa kanilang mga salita — nagkukwento tayo ng buhay at pag-asa na patuloy na bumubuhay sa ating mga kwento, kasabay ang mga ama na nagbibigay ng inspirasyon sa ating mga sariling kwento.

Nagsimula ang kwento ng maikling kwento na 'Ama' sa isang simpleng eksena sa isang tahimik na bayan na puno ng hirap at yaman. Ipinakita ng may-akda ang isang ordinaryong tao, na puno ng pangarap, ngunit nahaharap sa mga hamon ng buhay. Isang ama na nagtatrabaho ng mabuti para sa kanyang pamilya, tila may ibang mundong umiiral sa kanyang isip, kung saan ang pag-asa ay lagi lamang nasa abot-kamay. Ang kanyang mga pangarap ay hindi lamang sa kanyang sarili, kundi pati na rin ang mga mithiin para sa kanyang mga anak. Ang kwento ay napaka-relatable at nagbibigay liwanag sa sakripisyo at pagmamahal ng isang ama na hindi nagpapahalaga sa sarili, kundi sa hinaharap ng kanyang mga anak. Pinaigting ng kwento ang mga emosyonal na aspeto at binalot ang mga pahayag sa karanasan ng isang taong nagtatyaga, para sa ikabubuti ng mga mahal sa buhay. Sa bawat pagsasalaysay, tila kinakailangan ang mga detalye ng kanilang buhay, na nagpapakita kung gaano kahalaga ang mga tao sa paligid. Ang mga eksena at interaksyon sa pamilya ay nagbigay ng mas malalim na ugnayan at naging salamin ng tunay na buhay. Kaya, kahit na hindi ito isang kwentong puno ng labanan o aksyon, umaabot ito sa puso ng mga mambabasa. Nakatutuwang isipin na sa mundong ibabaw, ang mga kwentong ito ay madalas na nakatuon sa mga superhero at labanan, ngunit sa 'Ama', tinuturuan tayong pahalagahan ang mga tanyag na kwento ng saloobin at pagmamahalan na kadalasang nasa likuran. Ang kwento ay umaabot sa puso at isipan ng bawat mambabasa, na nagbibigay ng inspirasyon na, sa kabila ng lahat, ang tunay na yaman ay nasa mga alaala at pagmamahal ng pamilya.

Ang tula, sa tradisyon ng ating kultura, ay may malalim na koneksyon sa mga emosyon at isip ng tao. Para sa mga ama, ang mga tula ay nagsisilbing daan upang maipahayag ang kanilang mga damdamin, na minsang mahirap ipakita sa pang-araw-araw na buhay. Sa pamamagitan ng mga taludtod, nagiging posible ang pagbabahagi ng pag-ibig, sakripisyo, at pangarap para sa kanilang pamilya. Napagtatanto natin na sa likod ng malupit na hitsura ng isang ama, naroon ang malalim na damdamin na nais niyang ipahayag ngunit madalas nakakalimutan dahil sa mga responsibilidad. Ipinapakita ng mga tula ang kanilang mga pinagdaraanan at pangarap na maging mabuting halimbawa para sa kanilang mga anak. Ang mga tula ay nagbibigay-diin sa pagkakaisa ng pamilya at tradisyon. Sa mga okasyong tulad ng kasal at mga piyesta, ang mga awit at tula ay mahalagang bahagi ng ating pagsasama. Mula sa mga simpleng taludtod na isinulat para sa mga anak, hanggang sa mga prosa na itinatanghal sa mga pagtitipon, nakakatulong ang mga ito upang pagyamanin ang ating kultura. Ipinapakita din nito na ang pakikipag-ugnayan sa mga susunod na henerasyon ay maaaring mapanatili sa pamamagitan ng sining ng salita. Ang pagbibigay ng tula ng mga ama sa kanilang mga anak ay hindi lamang isang regalo, kundi isang pamana na hinuhugis ang kanilang pagkatao. Hindi maikakaila na ang tula ay isang makapangyarihang instrumento ng paglalakbay. Marami sa mga ama ang nahihirapan sa mga pagsubok sa buhay, at sa pamamagitan ng tula, naipapahayag nila ang kanilang mga saloobin, pag-aalala, at pag-asa. Sa mga taludtod, nagtutulungan ang mga inaasahang pangarap ng mga anak at mga pagpapahalaga ng ama, na nagbibigay inspirasyon at lakas sa bawat isa. Mahalaga rin na sa ating kultura, ang mga tula ay madalas na patunay ng pagmamahal mula sa isang ama. Nakakatawa man o nakakaantig, ang bawat salita ay puno ng kasaysayan at simbolismo na nag-uugnay sa atin bilang mga tao. Sa katunayan, ang mga tula ay higit pa sa mga simpleng salita; ito ay isang paglalakbay ng damdamin at kwento ng ating mga ama. Nagsisilbi silang tala ng mga hinanakit, pag-asa, at tagumpay. Nakita ko ito sa ama ng aking kaibigan na laging nagsusulat ng mga tula tuwing Frentetera. Sinasalamin nito ang kanyang pagmamahal sa kanyang pamilya at ang mga pagsubok sa buhay, at bilang mga kabataan, napagtatanto namin ang kahalagahan ng kanyang mga salita. Ang bawat liriko ay tila isang paalala na sa kabila ng lahat ng pagsubok, walang mas mahalaga kaysa sa pamilya. Bilang isang tao na lumaki sa isang pook na puno ng mga kwento, masasabing ang mga tula ay humuhubog sa ating pananaw sa buhay. May mga pagkakataong ang isang simpleng tula ng isang ama ay namutawi sa puso ng kanyang anak. Ang mkpa ng mga tula ay hindi lamang nakikita sa sining nito kundi pati na rin sa mga aral na nakapaloob dito na umaabot sa pagka-ako ng bawat isa. Ang pagkakaalam sa halaga ng mga tula para sa mga ama ay nagsisilbing tagumpay sa pagpapatuloy ng ating kultura at pagkakaisa bilang isang pamayanan.