คำว่า เคะ คือ จะเขียนบทอย่างไรให้หลีกเลี่ยงสเตริโอไทป์?

คำว่า 'เคะ' กับ 'เมะ' ฟังดูสั้นแต่แบกประวัติและความหมายที่ซับซ้อนอยู่เบื้องหลังมากกว่าที่คนทั่วไปคิด ในฐานะแฟนการ์ตูนที่ติดตามวงการมานาน ฉันมองคำสองคำนี้เป็นเสมือนเครื่องมือทางภาษาในการอธิบายบทบาทความสัมพันธ์ในงานแนวรักร่วมเพศชาย (ประเภทที่มักถูกเรียกว่า 'yaoi' หรือ 'BL') โดยตรง: 'เมะ' มักหมายถึงฝ่ายที่รับบทเป็นฝ่ายอ่อนโยน หรือตัวละครที่ถูกกระทำ (passive/receiving) ขณะที่ 'เคะ' จะหมายถึงฝ่ายที่เป็นฝ่ายรุก รักษาตัวตนที่เข้มแข็งหรือเป็นผู้นำในการมีสัมพันธ์ (active/dominant) อย่างไรก็ตาม แหล่งกำเนิดของคำเหล่านี้ไม่ใช่มาจากนิยามโรแมนติกโดยตรง แต่ถือต้นแบบมาจากคำภาษาญี่ปุ่นเก่าๆ เช่นคำว่า '受け' (uke) และ '攻め' (seme) ซึ่งใช้ในบริบทของศิลปะการต่อสู้และเทคนิคการฝึก ที่หนึ่งฝ่ายรับการโจมตี อีกฝ่ายเป็นฝ่ายรุกราน ความหมายทางวัฒนธรรมของมันเปลี่ยนรูปเมื่อถูกนำมาใช้ในชุมชนแฟนๆ และสื่อบันเทิง ความต้องการจัดหมวดตัวละครเพื่อการเล่าเรื่องและแฟนเซอร์วิสทำให้เกิดการยืดความหมาย ทั้งยังมีการสวมตราทางเพศและเพศภาวะเข้าไปด้วย เช่น การทำให้ 'เมะ' ดูเป็นมิตรมากกว่าและ 'เคะ' ดูแมนขึ้น ซึ่งบางครั้งมีผลดีคือช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจไดนามิก รู้สึกเชื่อมโยง แต่ก็มีด้านลบ เช่นการตรึงบทบาททางเพศ เหมารวมอัตลักษณ์ และลิดรอนความหลากหลายของตัวละคร ผมชอบยกตัวอย่าง 'Junjou Romantica' ว่าเป็นกรณีคลาสสิกที่ภาพลักษณ์ของทั้งคู่ถูกตีกรอบชัดเจน แต่เมื่อมองดีๆ ก็เห็นพลวัตและการเปลี่ยนแปลงในความสัมพันธ์มากกว่าป้ายคำเพียงอย่างเดียว ฉันมักคิดว่าการเข้าใจเชิงประวัติศาสตร์ช่วยให้เราชื่นชมงานได้ลึกขึ้นโดยไม่ยึดติดกับกฎเกณฑ์นิ่งๆ

การ์ตูนเรื่อง 'Doukyuusei' น่าจะเป็นประตูบานแรกที่ดีที่สุดสำหรับคนอยากเห็นเทคนิคเมะ-เคะในเชิงโรแมนติกแบบนุ่มนวลและเป็นธรรมชาติ ฉันชอบวิธีที่ผู้เขียนใช้พื้นที่ว่าง เสียงเพลง และจังหวะของกรอบภาพเพื่อสื่อความสัมพันธ์—ไม่ได้พึ่งบทพูดหนักๆ แต่ใช้สายตา แก้มแดง และท่าทางเล็กๆ น้อยๆ ให้คนอ่านรู้สึกถึงแรงดึงดูด ระหว่างคุสาคาเบะกับซาจิวนี่แหละมีการพลิกบทบาทที่ไม่น่าเบื่อ บางฉากเมะดูอ่อนโยนจนแทบจะเป็นเคะในโมเมนต์หนึ่ง แล้วในอีกโมเมนต์ก็กลับมามีความมั่นคง ทำให้การแบ่งเมะ/เคะไม่ตายตัวและรู้สึกสมจริง ถ้าอยากฝึกมองเทคนิค ลองสังเกตการจัดเฟรมตอนใกล้ชิด ระยะกล้องที่เปลี่ยนจากพื้นที่กว้างเป็นพวกโคลสอัพ การเว้นบรรทัดในคำพูดที่ทำให้จังหวะการอ่านช้าลง หรือการใช้ฉากหลังที่เรียบง่ายเพื่อดึงโฟกัสไปที่สายตาและมือของตัวละคร ฉากคอนเสิร์ตกับช่วงแลกความรู้สึกบนดาดฟ้าเป็นตัวอย่างดีของการผสมผสานภาพกับอารมณ์ ที่สำคัญคือความละมุนแบบนี้เหมาะกับคนเริ่มต้นเพราะไม่กดดันและให้เวลาเราเรียนรู้ภาษาท่าทางของการเป็นเมะ-เคะ สุดท้ายแล้วฉากโปรดของฉันในเรื่องนี้ยังคงทำให้ยิ้มได้ทุกครั้งที่กลับมาอ่าน

ชอบเคะที่ให้ความรู้สึกว่าเขาเป็นคนจริง ๆ ไม่ใช่แค่หน้าตาน่ารักหรือบทบาทรองในฉากโรแมนซ์เท่านั้น ลักษณะสำคัญที่ฉันชอบคือความเปราะบางที่มีเหตุผล — แสดงออกด้วยความเขิน ความไม่แน่ใจ หรือบาดแผลในอดีต แต่ไม่ใช่คนที่รอให้ผู้อื่นมาช่วยโดยตลอด ฉากการพัฒนาตัวละครที่ทำให้เขาเติบโตจากจุดอ่อนหรือเรียนรู้ที่จะยอมรับตัวเอง มักจะทำให้แฟน ๆ รู้สึกผูกพันมากกว่าแค่ความน่ารักชั่วครั้งชั่วคราว ฉากพูดคุยเงียบ ๆ หลังการทะเลาะหรือมุมมองที่เห็นความพยายามเล็ก ๆ น้อย ๆ ในการดูแลอีกฝ่าย เป็นสิ่งที่ทำให้เคะมีเสน่ห์เชิงอารมณ์ การออกแบบภาพลักษณ์ก็สำคัญไม่แพ้กัน — ไม่จำเป็นต้องผอมบางหรือหน้าตาหวานจนเกินจริง แต่เสื้อผ้า แววตา และภาษากายที่สื่อถึงความอ่อนโยนหรือความอึดอัดเล็ก ๆ น้อย ๆ ทำให้เกิดเคมีกับฝ่ายตรงข้ามได้ง่าย ตัวอย่างที่คิดถึงเลยคือฉากเอื่อย ๆ ของ 'Given' ที่ความเงียบกลับพูดแทนความรัก หรือการพบกันแบบไม่ตั้งใจใน 'Doukyuusei' ที่ความเรียบง่ายสร้างความอินได้มากกว่าโชว์หวือหวา และถ้าต้องการตัวอย่างแนวคอมเมดี้ แต่ยังมีมิติก็ต้องยก 'Love Stage!!' ที่ผสมทั้งความบกพร่องด้านตัวตนและการยอมรับตัวเองได้ดี เมื่อเคะถูกเขียนให้มีทั้งความเปราะบางและนิสัยที่แสดงถึงการพยายาม ต่อให้บทบาทไม่ได้ยาวที่สุด เขาก็ยังฝังใจคนดูได้นานกว่าหน้าตาที่สวยอย่างเดียว นี่แหละเหตุผลที่ทำให้แฟนคลับยกให้เคะแบบนี้เป็นที่หนึ่งในใจของฉัน

การเลือกให้ตัวละครเป็น 'เคะ' มักเปลี่ยนแกนของความสัมพันธ์ในเรื่องได้อย่างชัดเจน — มันเหมือนการปรับเฟรมภาพให้ทุกฉากความใกล้ชิดดูต่างออกไป ซึ่งส่งผลต่อพล็อตทั้งในระดับจุดชนวนความขัดแย้งและจังหวะของการเติบโตตัวละคร ถ้าพูดจากมุมมองคนชอบอ่านนิยายรักที่ติดตามงานแนวนี้ ผมชอบสังเกตว่าเมื่อใส่บท 'เคะ' ให้ตัวละคร ตัวละครนั้นมักถูกวางไว้ในตำแหน่งที่ต้องตอบสนองหรือรับความเปลี่ยนแปลง ทำให้พล็อตไม่ใช่แค่เรื่องความรักธรรมดา แต่กลายเป็นเวทีให้แสดงการต่อสู้ภายใน การยอมรับตัวตน และการตั้งคำถามเรื่องพลัง เช่น ในฉากที่คู่เริ่มเข้าใกล้กันแบบช้า ๆ ของ 'Given' การเป็นฝ่ายถูกรักหรือถูกรบกวนนำไปสู่ช่วงเวลาเงียบ ๆ ที่ดันให้ข้อมูลซ่อนเร้นในอดีตโผล่มา และนั่นกลายเป็นแกนหลักของพล็อต มองอีกด้านหนึ่ง ประเภทของบท 'เคะ' ยังสามารถใช้บิดความคาดหวังได้อย่างสนุก เช่น เลือกให้ตัวที่ดูอ่อนแอเป็นคนตัดสินใจสำคัญ หรือให้บทเคะกลายเป็นคนที่ผลักดันเหตุการณ์จนพล็อตพลิกหัว นั่นทำให้ผมตื่นเต้นเวลาเห็นนักเขียนใช้บทบาทนี้ไม่ซ้ำรูปแบบ เพราะมันเปิดพื้นที่ให้เสี้ยวความสัมพันธ์เล็ก ๆ กลายเป็นตัวขับเคลื่อนเรื่องได้เยอะกว่าที่คิด

คำว่า 'เคะ' และ 'เมะ' ในวงการบอยเลิฟญี่ปุ่นเป็นคำที่ผมเห็นใช้กันบ่อยมาก และพอจะอธิบายได้ว่าเป็นการเรียกบทบาทเชิงสัมพันธ์ระหว่างคู่รักชาย ไม่ใช่แค่คำสองคำเรียบ ๆ แต่มีน้ำหนักทั้งด้านบุคลิก ภาพลักษณ์ และไดนามิกในเรื่องราว ฉันมักจะอธิบายให้เพื่อนใหม่ฟังว่า 'เมะ' มาจากคำญี่ปุ่น 'seme' (攻め) ซึ่งสื่อถึงฝ่ายที่มักจะเป็นฝ่ายรุก คล้ายบทบาทนำที่มีความมั่นใจ อายุมากกว่า หรือมีท่าทีค่อนข้างเป็นผู้ควบคุม ส่วน 'เคะ' มาจาก 'uke' (受け) หมายถึงฝ่ายที่รับ มักออกแนวอ่อนโยน อ่อนไหว หรือน่ารักกว่าในเชิงสเตเรอิโอไทป์ อย่างไรก็ตาม มันไม่ใช่สูตรตายตัว ความโรแมนติกในงานสมัยใหม่มักเบลนด์บทบาทเหล่านี้ให้ซับซ้อนขึ้น เช่น มีคู่ที่สลับบท ('reversible' หรือ 'リバ') หรือคู่ที่ไม่ได้ยึดติดกับสเตเรอิโอไทป์ทั้งคู่เลย ประสบการณ์ส่วนตัวทำให้ฉันชอบสังเกตว่าแต่ละเรื่องหยิบเอาไดนามิกเมะ–เคะไปเล่นต่างกัน บางเรื่องเน้นความใสๆ โรแมนติก บางเรื่องใช้โครงสร้างนี้เพื่อแสดงอำนาจและความขัดแย้ง ใน 'Junjou Romantica' จะเห็นภาพเมะชัดกับเคะชัดแบบคลาสสิก ส่วนบางเรื่องในยุคใหม่จะทำให้ตัวละครมีมิติ เช่น ไม่ใช่แค่คนที่เป็นเมะแล้วต้องสูงใหญ่หรือคนที่เป็นเคะแล้วต้องหวานเสมอ นอกจากนี้ ควรตระหนักว่าการนำเสนอเหล่านี้มีผลต่อค่านิยมเรื่องเพศและความเป็นชายในหมู่แฟนๆ ฉะนั้นเมื่อคุยกันในชุมชน ผมมักย้ำว่าการยึดติดกับป้ายคำอาจสะดวก แต่การเปิดรับความหลากหลายของบทบาทจะทำให้เรื่องราวมีชีวิตชีวากว่า

คำว่า 'เคะ' กับ 'เมะ' มักถูกพูดถึงกันบ่อยในวงการที่มีความสัมพันธ์ชาย-ชาย แต่พอขยายความในมังงะกับนิยาย ความแตกต่างกลับไม่ได้อยู่ที่คำจำกัดความอย่างเดียวเท่านั้น ผมมองว่ามันเกี่ยวกับวิธีการสื่อสารบทบาทผ่านสื่อที่ต่างกันมากกว่านั้น ในมังงะศิลปินใช้ภาพเป็นเครื่องมือหลัก: ทิศทางสายตา ท่าทาง รอยยิ้มมุมปาก หรือการจัดกรอบภาพสามารถบอกได้ทันทีว่าใครเป็นฝ่ายควบคุมและใครเป็นฝ่ายยอมรับ ความสูง ความกว้างของกราม หรือฉากที่วาดให้คนหนึ่งยืนเหนืออีกคนหนึ่งล้วนเป็นสัญลักษณ์ที่ผู้อ่านอ่านได้รวดเร็ว ฉากคอนแทคที่มีการเว้นช่องว่างระหว่างใบหน้า หรือลำแสงที่เน้นริมฝีปาก มักทำให้บทบาทของ 'เมะ' และ 'เคะ' ชัดเจนขึ้นโดยไม่ต้องบอกเป็นคำพูด ตามความชอบของผม มังงะอย่าง 'Junjou Romantica' เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการใช้ภาพเพื่อสร้างอิมเมจของทั้งสองฝ่าย — การจัดคอสตูม การแรเงาหน้า และพาเนลที่เน้นมุมสูง-ต่ำช่วยกำหนดอำนาจของตัวละครได้ทันที แต่พอมาเป็นนิยาย สถานการณ์เปลี่ยนไปมาก เพราะนิยายอาศัยภาษาบอกเล่า ฉันต้องการคำ บรรยายความคิด และรายละเอียดความรู้สึกเพื่อรับรู้บทบาท จุดเด่นของนิยายคือสามารถสำรวจความคิดภายในของผู้บรรยาย ทำให้บทบาทที่เห็นภายนอกอาจถูกพลิกหรือเบลอได้ เช่น ตัวที่ดูอ่อนแอในภาพอาจมีการบอกมุมมองภายในที่แสดงความเป็นผู้นำทางอารมณ์ หรือในทางกลับกัน ตัวที่ดูดุดันอาจมีความไม่แน่นอนภายใน นิยายจึงเปิดพื้นที่ให้บทบาทไม่ตายตัวกว่ามังงะ นอกจากนี้คำบรรยายสัมผัส การเลือกคำ การเปรียบเปรย และการใช้จังหวะประโยคทำให้ความเป็น 'เมะ' หรือ 'เคะ' มีเฉดของความหมายมากขึ้น — บางครั้งบทบาทถูกนิยามจากวิธีที่ตัวละครตอบสนองทางจิตใจมากกว่าการกระทำภายนอก ในฐานะคนอ่านที่ชอบสื่อทั้งสองแบบ ผมพบว่าความแตกต่างที่สำคัญคือความเร็วในการเข้าใจบทบาทและความยืดหยุ่นของการตีความ มังงะให้สัญญาณทันทีและมักเข้มข้นในภาพ แต่ก็มีแนวโน้มจะใช้อิมเมจมาตรฐานเพื่อให้ผู้อ่านรับรู้ทันที ขณะที่นิยายชวนให้ใช้เวลาอ่านและคิด ทำให้บทบาทมีมิติและเปลี่ยนรูปได้ตามการบรรยาย ผมมักชอบดูมังงะเพื่อความตื่นเต้นของการเห็นบทบาทผ่านศิลป์ แต่กลับชอบนิยายเมื่อต้องการเข้าใจแรงจูงใจเบื้องหลังการเป็น 'เมะ' หรือ 'เคะ' มากขึ้น — สองแบบนี้เลยกลายเป็นการเติมเต็มกันและกันมากกว่าจะขัดแย้งกัน

คำว่า 'เคะ' กับ 'เมะ' ทำให้ตลาดแฟนเมดมีพลวัตที่น่าสนใจและซับซ้อนกว่าที่คนทั่วไปคิดมาก ผมชอบสังเกตว่าคำสองคำนี้ไม่ได้เป็นแค่ป้ายบอกเพศหรือบทบาทในเรื่อง แต่กลายเป็นภาษาทางการตลาดของวงการแฟนเมดไปแล้ว นักวาดโดจินหรือนักเขียนฟิคจะใช้แท็กเหล่านี้เป็นตัวกรองเพื่อจับกลุ่มเป้าหมาย คนที่ชอบ 'เมะ' มักมองหาคาแรคเตอร์ที่นิ่ง แข็งแกร่ง หรือมีพลังนำ ในขณะที่ผู้ที่ชอบ 'เคะ' มักมองหาความนุ่มนวล อ่อนโยน หรือมิติความเปราะบาง การแบ่งกลุ่มแบบนี้ทำให้การออกแบบหน้าปก ผลิตภัณฑ์ และคำอธิบายสินค้าตรงกับรสนิยมผู้ซื้อได้ง่ายขึ้น การตลาดแบบนี้มีด้านบวกคือเพิ่มอัตราการค้นพบและอัตราการซื้อ แต่ก็มีเงื่อนไข เช่น การตีตราตัวละครจนทำให้แฟนคลับรายอื่นรู้สึกถูกกีดกัน หรือเมื่อคนสร้างงานพยายามบังคับบทบาทให้ตัวละครเพื่อให้ขายดีขึ้น ด้านกฎหมายและนโยบายแพลตฟอร์มก็เกี่ยวข้องด้วย เพราะเนื้อหาที่ชัดเจนทางเพศหรือมีฉากผู้ใหญ่บางประเภทจะถูกจำกัดการมองเห็นและการขาย พูดง่าย ๆ ว่าแท็ก 'เคะ'/'เมะ' เป็นดาบสองคมที่ช่วยให้สินค้าถูกจับจองโดยคนเฉพาะกลุ่ม แต่ก็สามารถจำกัดขอบเขตตลาดและนำไปสู่การเซ็นเซอร์ได้ ฉันเองมองว่าความโปร่งใสในการแท็กและความเคารพต่อความหลากหลายของแฟนเดสติเนชันคือกุญแจสำคัญในการทำตลาดแบบยั่งยืน

เกมรักหวานแหววของ 'Hori' กับ 'Miyamura' จาก 'Horimiya' นี่แหละที่โดนใจคนดูทั่วโลก ตัวละครทั้งคู่ไม่ได้มีแค่ความน่ารักแบบผิวเผิน แต่มีรายละเอียดจิตใจที่ลึกซึ้ง Hori เป็นสาว popular แต่จริงๆ แล้วชอบดูแลบ้าน ส่วน Miyamura หน้าตาดุแต่ใจดี พัฒนาการความสัมพันธ์ของพวกเขาเต็มไปด้วยโมเมนต์ซึ้งๆ ที่ทำให้เราเห็นว่าความรักที่ไม่ต้องสมบูรณ์แบบก็มีความหมาย อีกจุดเด่นคือการสื่อสารระหว่างคู่รักที่ค่อยๆ เปิดใจกันอย่างเป็นธรรมชาติ ไม่เหมือนอนิเมะบางเรื่องที่ยืดเยื้อด้วยความเข้าใจผิด ช่วงที่ Miyamura ค่อยๆ เปิดเผยรอยสักและเรื่องราวในอดีตให้ Hori ฟังนี่คือฉากที่ทำให้หลายคนน้ำตาคลอ เพราะมันแสดงให้เห็นความไว้วางใจที่ค่อยๆ สร้างขึ้นมาด้วยเวลา