ดอกกระถินรักษาโรคอะไรได้บ้างและปลอดภัยต่อคนหรือไม่?

ในมุมมองของคนที่ระมัดระวังเรื่องสารพิษจากพืช ดอกกระถินให้ภาพสองด้านชัดเจน: ฝ่ายหนึ่งเป็นผัก-ดอกที่กินได้และมีสรรพคุณพื้นบ้าน อีกฝ่ายเตือนเรื่องความแตกต่างของชนิดพืชซึ่งสำคัญมาก เพราะพืชบางชนิดในกลุ่มเดียวกันมีสารชื่อมิโมซีนที่อาจเป็นอันตรายได้หากบริโภคมากหรือกินส่วนที่ไม่ผ่านการปรุง ความเสี่ยงที่พบได้บ่อยที่สุดคือปัญหาทางระบบย่อย การแพ้เฉพาะบุคคล และในกรณีของสัตว์เลี้ยงมีรายงานปัญหาระบบขนและต่อมธัยรอยด์เมื่อติดสารนี้ในปริมาณมาก

คำแนะนำเชิงปฏิบัติคือเลือกดอกที่แน่ใจว่าเป็นชนิดที่กินได้ ปรุงโดยการลวกหรือผัดก่อนกิน หลีกเลี่ยงการกินเมล็ดดิบ และอย่าบริโภคเป็นยารักษาโรคด้วยตนเองเมื่อมีโรคประจำตัว โดยเฉพาะผู้ใช้ยาลดน้ำตาลในเลือดหรือยาสำหรับปัญหาไทรอยด์ควรปรึกษาแพทย์ก่อน สุดท้ายแล้วการกินดอกกระถินแบบบ้าน ๆ ในมื้ออาหารให้ประโยชน์ทั้งรสชาติและสารอาหารเล็กน้อย แค่ต้องรู้ที่มาของพืชและระมัดระวังเรื่องปริมาณเท่านั้น

เราเป็นคนที่ชอบลองวัตถุดิบพื้นบ้านใหม่ๆ อยู่เสมอ แล้วดอกกระถินเป็นหนึ่งในของโปรดที่มักโผล่ในจานน้ำพริกหรือยำสไตล์บ้านๆ ที่ชอบกินมากที่สุด เพราะมันมีกลิ่นหอมแบบเฉพาะตัวและเนื้อกรุบ ๆ ที่เข้ากับรสจัดได้ดี ดอกกระถินที่คนไทยกินกันส่วนใหญ่เป็นดอกที่นิ่มและบางชนิดใช้เป็นผักเคียง ส่วนคุณค่าทางยาที่พูดถึงกันมากในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้คือช่วยลดการอักเสบและให้วิตามินโดยเฉพาะวิตามินซีและแคโรทีนอยด์ ซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระตามธรรมชาติที่ช่วยเสริมภูมิต้านทานและอาจช่วยบรรเทาอาการหวัดหรืออาการเจ็บคอเล็กน้อยได้จริงตามการใช้แบบดั้งเดิม

ในมุมที่เป็นงานสมุนไพรพื้นบ้าน ดอกกระถินถูกนำมาใช้รักษาแผลสดทาให้หายเร็วขึ้น ใช้ขับเสมหะ และบางตำรับใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ ช่วยระบบขับถ่าย นอกจากนี้ยังมีงานทดลองบางชิ้นชี้ว่าในดอกมีสารฟลาโวนอยด์และสารประกอบฟีนอลิกที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและต้านการอักเสบ ซึ่งเป็นเหตุผลว่าทำไมคนสมัยก่อนถึงใช้ดอกนี้เป็นยาแก้ไข้หรือพอกแผล อย่างไรก็ตามผลการศึกษายังมีขอบเขตจำกัดและไม่สามารถสรุปเป็นแนวทางการรักษาโรคร้ายแรงได้โดยตรง

ความปลอดภัยเป็นเรื่องที่ควรให้ความสำคัญมาก: การกินดอกกระถินในรูปแบบอาหาร เช่น ลวก จิ้มน้ำพริก หรือใส่ยำ ปลอดภัยสำหรับคนทั่วไปเมื่อบริโภคในปริมาณที่เหมาะสม แต่ต้องระมัดระวังเพราะชื่อสามัญเดียวกันอาจใช้เรียกพืชคนละชนิดได้ บางชนิดมีสารที่อาจเป็นพิษในเมล็ดหรือใบหากกินดิบเป็นจำนวนมาก และผู้ที่มีโรคไทรอยด์ ผู้ที่กำลังตั้งครรภ์ หรือนมบุตรควรหลีกเลี่ยงการรับประทานในปริมาณมากหรือใช้เป็นยารักษาโดยไม่ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ สรุปคือเพลิดเพลินกับรสชาติของดอกกระถินในจานโปรดได้ แต่ถ้าตั้งใจใช้เป็นยาบำบัดควรทำด้วยความระมัดระวังและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อน จะได้กินอร่อยและสบายใจไปพร้อมกัน