บทที่ 5 The Sound of Silence

“ในปัจจุบันเทรนด์เกี่ยวกับข้อมูลหรือ Data ถือว่าได้รับความนิยมอย่างมาก เพราะ Data เหล่านี้ให้ข้อมูลที่มากกว่าตัวเลข เพราะสามารถบ่งบอกพฤติกรรมของผู้ใช้บริการของเรา และสามารถนำข้อมูลเหล่านี้มาคาดการณ์อนาคต รวมไปถึงเสริมกลยุทธ์การทำงานให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น”

อาจารย์ประจำวิชาบรรยายก่อนจะมองอย่างพอใจเมื่อนักศึกษาให้ความสนใจแล้วเลื่อนสไลด์ต่อไปแล้วบรรยายต่อ

“ไม่เพียงแต่หน่วยงานภาคเอกชนเท่านั้นที่หยิบข้อมูลเหล่านี้มาวิเคราะห์และปรับกลยุทธ์ในการทำงาน ทางฝั่งของหน่วยงานภาครัฐเองก็เล็งเห็นความสำคัญของเรื่องนี้เหมือน และเริ่มทำการเก็บรวบรวมข้อมูลที่มีอยู่ ในหน่วยงานรัฐมาวิเคราะห์และปรับมาใช้งานในภายภาคหน้าเช่นกัน เพราะฉะนั้นวันนี้เราจะมีเรียนเกี่ยวกับความหมายเกี่ยวกับการเก็บรวบรวมข้อมูลก่อนจะเริ่มมีใครอยากถามอะไรไหม?”

อาจารย์ถามเพิ่มซึ่งก็ไม่มีใครถามอะไรจึงเริ่มสอนต่อ แทนที่ตั้งใจเรียนก็ปัดดูข้อความที่ส่งในกลุ่มเซคที่ปิดเสียงเอาไว้ก่อน ดูเหมือนว่าเพื่อน ๆ ของเขาจะเริ่มถามเรื่องไร้สาระก่อนเรียนจบซะแล้ว

            -อาจารย์แกจะให้สไลด์หลังจบไหมวะ

            -มึงตั้งใจเรียนจริงป่ะเนี่ย ในสไลด์แทบไม่มีเนื้อหาอะไร เงยหน้าจากเกมมามองซะ

            -ฉิบหายล่ะ มัวแต่ตีป้อม ยืมเลคเชอร์ใครได้มั้งวะ

            -พ่อแม่จ่ายค่าเทอมให้ทั้งทีก็ตั้งใจเรียนหน่อยดิวะ นี่มันขายความส่งความเรียนชัด ๆ

            -โอ๊ย! อย่าพูดเรื่องจริงดิเพื่อน ผมขอโทษ ว่าแต่มีใครให้ยืมได้ไหม

            -เออ ๆ เดี๋ยวให้ยืม เงยหน้าได้แล้ว อาจารย์เริ่มสนใจแล้ว

            “เอาล่ะ เมื่อกี้อาจารย์พูดไปแล้ว แต่มีใครจะตอบได้ไหมว่าการเก็บข้อมูลคืออะไร?”

อาจารย์ถามพร้อมกับจ้องเขม็งราวกับรับรู้ว่ามีคนไม่ได้ฟัง นักศึกษาบางส่วนหลังตรงเหงื่อออกผลั่ก ๆ ทำให้แทนยกมือขึ้นตอบเพื่อไม่ให้เรื่องลามปาม เพราะเขาอยากจะเรียนต่อแล้ว

            “Data Collection คือ กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ เพื่อนำมาใช้ในการวิเคราะห์ ประมวลผล หรือจัดเก็บเพื่อใช้ในการตัดสินใจ การเก็บข้อมูลสามารถทำได้หลายวิธี เช่น การสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้อง การสำรวจแบบสอบถาม การเก็บข้อมูลจากฐานข้อมูลออนไลน์ หรือการเก็บข้อมูลจากการวิเคราะห์ข้อมูลที่มีอยู่แล้ว การเก็บข้อมูลที่ถูกต้องและเพียงพอเป็นสิ่งสำคัญในการใช้ข้อมูลให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการทำงานต่อไป”

            หลังจากที่แทนตอบไปอาจารย์ก็พยักหน้าอย่างพอใจ และเพื่อน ๆ ที่ไม่ได้ฟังก็มองราวกับว่าเขาเป็นพระมาโปรด

            “เอาล่ะ ดีใจที่รู้ว่ามีคนตั้งใจฟัง ซึ่งข้อมูลที่เก็บได้จะจัดเป็น 2 ประเภทด้วยกันนั่นก็คือ ข้อมูลเชิงปริมาณ (Quantitative Data) และ ข้อมูลเชิงคุณภาพ (Qualitative Data) ซึ่งข้อมูลเชิงปริมาณคือ...”

***

            หลังจากจบคลาสวันนี้ เพื่อนร่วมคลาสก็ตรงเข้ามาแทนที่กำลังเก็บของด้วยรอยยิ้ม

            “ขอบคุณมากนะเพื่อนที่ช่วยเอาไว้ ไม่งั้นแย่แน่”

            “ใช่ ๆ ใคร ๆ ก็รู้ว่าประภาสไม่ชอบให้นักศึกษาไม่สนใจเวลาสอน”

            “ไม่เป็นไร เราเองก็ไม่อยากให้เกิดปัญหาเท่านั้น”

แทนบอกปัดไปราวกับเรื่องที่ตัวเองทำเป็นเรื่องธรรมดา ทำให้เพื่อนพยักหน้ารับทราบและไม่ตื้อเรื่องนี้อีก แต่ถามเรื่องอื่นแทน

            “โอเค งั้นวันนี้ไปไหนไหมว่ะ เดี๋ยวกูเลี้ยงเอง”

            “ไม่ล่ะ พอดีต้องเคลียร์งานอยู่ แต่ถ้าอยากขอบคุณขอทรูวอเล็ตสัก 100-200 พอ มีของที่อยากได้ในเกมพอดี”

แทนบอกไปเรื่องอื่นเนื่องจากรู้ดีว่าเพื่อนอยากตอบแทน

            “ได้ดิ งั้นวันนี้เจอกันในเกมไหม?” เพื่อนโอเคทันที จะได้ไม่รู้ติดหนี้กัน ยังไงแต่ละเดือนพวกเขาก็ตอบเกมกันไม่น้อยอยู่แล้ว เพิ่มไปอีกสักร้อยก็ไม่ได้เดือดร้อนอะไรเพิ่ม

            “กูว่างประมาณสองทุ่ม ได้ป่ะ”

            “ดีล เจอกัน” เมื่อตกลงกันได้ก็พากันแยกย้ายไป แทนเองก็ไปยังร้านประจำที่เหมือนว่าหลายวันมานี้เขาจะไปทุกวัน

ร้าน The Break เป็นร้านที่นับวันยิ่งมีลูกค้าแวะเวียนเข้ามาเพิ่มขึ้น ทั้งนักศึกษาหรือวัยทำงาน หากมีโต๊ะให้นั่งก็จงรีบเข้าไปนั่งมิเช่นนั้นจะมีคนเข้าไปแย่ง เดี๋ยวนี้ที่นั่งอันแสนสุขสบายเริ่มเป็นของแรร์ แต่ก็ไม่มีใครนั่งกินเวลาเกินชั่วโมง บางคนนั่งไม่เกิน 15 นาทีก็เดินออกจากร้านราวกับต้องการไปทำอะไรสักอย่าง

แต่ก็ไม่ได้ความว่าเมื่อไม่มีที่นั่งแล้วจะไม่มีคน เพราะลูกค้าที่เห็นว่าที่นั่งเต็มก็จะสั่งแบบกลับบ้าน แล้วร้านก็เป็นส่วนตัวขนาดที่มีคนอยู่มากแค่ไหนก็แทบไม่มีเสียงดังจากการพูดรบกวนเลย หลายคนเหมือนมีข้อตกลงกันเงียบ ๆ ในใจโดยไม่ต้องพูดออกมาว่าทุกคนในร้านต้องการความสงบที่หาได้ยากข้างนอก

แถมคนส่วนใหญ่ไม่ค่อยพาคนรู้จักหรือเพื่อนฝูงมาที่ร้านนี้กันสักเท่าไร พอจะมีคู่รักกันบ้าง แต่ไม่มีแก๊งเพื่อนขนาดใหญ่แบบที่ร้านอื่น ๆ มีเลย ชายหนุ่มตอบไม่ได้ว่าที่ไม่มีเพราะคนส่วนใหญ่เห็นแล้วว่าโต๊ะภายในร้านนั่งได้ไม่เกินสองคน หรือว่าคนส่วนใหญ่ลงความเห็นว่าพวกเขาควรมีพื้นที่ส่วนตัวที่ส่วนตัวจริง ๆ ห่างไกลเพื่อนฝูงบ้าง

และแทนเป็นแบบหลัง

เขาไม่ได้รังเกียจการมีเพื่อน แต่เขาอยากมีช่วงเวลาเงียบ ๆ เป็นของตัวเองที่ไม่มีใครรบกวน ดังนั้นเมื่อชายหนุ่มไปถึงร้านและมีโต๊ะว่างเขาก็ไม่รังเกียจที่จะเชิญตัวเองเข้าไปและนั่งลงทันที เขาสั่งเมนูเค้กส้มที่ชื่นชอบพร้อมกับลาเต้หอมหวานละมุนก่อนจะสังเกตภายในร้าน

เขาสนใจแอป LatteCode ว่ามันส่งสุ่มส่งข้อความมาจากอะไร ซึ่งนับวันเขายิ่งสงสัยว่ามันสุ่มจริงหรือเปล่าเพราะข้อความมันช่างรู้ใจทั้งที่บางครั้งเขาก็สั่งลายเดิม แต่ได้รับข้อความที่แตกต่าง ทำให้เมื่อวันนี้เรียนถึงการเก็บข้อมูลพอดีก็อดไม่ได้ที่จะหยิบเลคเชอร์ออกมาเทียบกับสถานการณ์จริง

วิธีที่ 1 ของการเก็บรวบรวมข้อมูลที่ง่ายที่สุดและมีประสิทธิภาพที่สุดคือ แบบสอบถาม ผู้ตอบแบบสอบถามจะได้รับชุดคำถามที่มีทั้งแบบปิดและแบบเปิด แบบสอบถามสามารถออกแบบได้ทั้งในรูปแบบออนไลน์หรือออฟไลน์ ข้อมูลที่ได้จากแบบสอบถามถือเป็นข้อมูลปฐมภูมิที่มีความถูกต้องและเป็นปัจจุบันมากที่สุด อีกทั้งการสอบถามได้ด้วยชุดคำถามเดียวกันสามารถทำได้ง่าย รวดเร็ว และสามารถสอบถามได้หลาย ๆ คนในครั้งเดียวกัน

แต่ร้านนี้ไม่ใช่ เจ้าของร้านไม่ได้มีการแจกกระดาษหรือแบบสอบถามภายในแอปเลย สิ่งที่เธอพูดก็มีแค่การต้อนรับเข้าร้านและตอนเสิร์ฟเท่านั้น พูดตามตรงแทนใช้บริการร้านนี้มาเป็นเดือน ๆ ยังไม่รู้เลยว่าเจ้าของร้านชื่ออะไร บ่งบอกได้เป็นอย่างดีว่าเจ้าของไม่มีทางใช้วิธีการนี้

เอาล่ะ งั้นไปวิธีการที่ 2 การสัมภาษณ์

การสัมภาษณ์เป็นวิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลที่นิยมไม่แพ้กัน วิธีการนี้ใช้ในงานวิจัยด้านสังคมศาสตร์ โดยมีเครื่องมือในการวิจัยหลายแบบ เช่น การสัมภาษณ์ตัวต่อตัว และการสัมภาษณ์เจาะลึก ข้อดีของวิธีนี้คือสามารถอ่านความรู้สึกและสังเกตสภาพการณ์ต่าง ๆ จากผู้ถูกสัมภาษณ์ได้ และยังสามารถเจาะลึกเนื้อหาเฉพาะเรื่องที่สนใจได้ดี ทำให้ได้ข้อมูลที่น่าเชื่อถือ แต่ผู้สัมภาษณ์เองต้องมีทักษะสูงในการหาคำตอบและการใช้เวลานานเพื่อให้ได้ข้อมูลครบถ้วนตามที่ต้องการ

ซึ่งก็ข้อนี้ขีดฆ่าได้อย่างรวดเร็ว แม้ว่าเจ้าของร้านจะเป็นสาววัยทำงานที่มีอายุพอประมาณแต่ไม่ใช่คนช่างพูดช่างคุยกับลูกค้าไปทั่ว แม้แต่คนไปยืนรอให้พูดเจ๊าะแจ๊ะที่หน้าเคาน์เตอร์ก็ยังไม่มีเพราะคนส่วนใหญ่สั่งออนไลน์ผ่านแอปทั้งนั้น แถมแทนยังเห็นอีกว่าเมื่อร้านว่างไม่มีลูกค้าเข้ามา เธอก็จะไปนั่งอยู่หน้าคอมที่โต๊ะข้าง ๆ อีก

งั้นวิธีการที่ 3 ล่ะ? การสนทนากลุ่ม เป็นวิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลที่มีการสัมภาษณ์ ซึ่งมักจะประกอบด้วยผู้เข้าร่วมสัมภาษณ์ที่จำกัดจำนวนเป็นกลุ่มเล็ก ๆ ประมาณ 6 – 10 คน และจะมีผู้สังเกตการณ์เข้าร่วมเพื่อบันทึกความคิดเห็นและพฤติกรรมของผู้เข้าร่วมสัมภาษณ์ในระหว่างการอภิปรายกัน เป็นวิธีที่ช่วยให้ได้ข้อมูลที่สามารถนำมาวิเคราะห์ได้เป็นรายละเอียด และช่วยในการวิจัยในด้านต่าง ๆ อย่างได้ผลอย่างมาก

เฮ้อ ชายหนุ่มแทบจะกาทิ้งทันทีเมื่ออ่านจบ เพราะแค่สัมภาษณ์ปกติยังไม่ใช่แล้วเอากลุ่มมาจากไหน ลูกค้าส่วนใหญ่ยังรวมกลุ่มกันไม่เกิน 2 คนอยู่เลย

แล้วถ้าเป็นวิธีการที่ 4 อย่างการ การวิจัยเชิงทดลอง ล่ะ? วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลแบบนี้ เน้นการค้นหาความจริง และประเมินผลต่อตัวแปร โดยควบคุมตัวแปรอื่น ๆ ที่สามารถมีผลต่อตัวแปรได้ แต่ตัวแปรอิสระหรือตัวแปรทดลองจะไม่ต้องควบคุม

ไม่อ่ะ ไม่เข้ากันเลย จะทดลองยังไง? มันไม่น่าจะใช่แต่ยังน่าสับสนอยู่จึงไม่ได้ขีดฆ่าไปโดยสิ้นเชิง

งั้นไปดูกันที่วิธีการที่ 5 การเก็บรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิมีลักษณะที่แตกต่างจากการเก็บข้อมูลแบบข้อมูลปฐมภูมิที่ต้องเป็นการรวบรวมข้อมูลด้วยตนเอง ซึ่งจะเป็นการรวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ เช่น ผลการวิจัยด้านกาแฟ ยอดขายสูงสุดของแต่ละแบรนด์ ความชอบของลูกค้า การพูดลอย ๆ ขึ้นมา หรือแม้แต่ประวัติผลการค้นหาที่รวบรวมมาจากทางเน็ต เหมือนที่หลาย ๆ แอปทำกัน โดยไม่ต้องมีการเข้าถึงหรือเก็บข้อมูลโดยตรงเอง

อันนี้ก็วงไว้ด้วยความน่าสนใจ แต่ชายหนุ่มได้ลองตรวจสอบแล้วว่าแอปไม่ได้มีการขออนุญาตเข้าถึงข้อมูลภายในเครื่องเลย และไม่มีการแอบสอดใส่ตัวดักจับข้อมูลด้วย ภายในร้านก็เงียบ ไม่มีคนพูดถึงเรื่องตัวเองเพียงลำพังเหมือนตัวร้ายเกรดบีในหนัง ทว่าก็ยังเข้าข่ายอยู่

ดังนั้นแทนจึงดูวิธีการสุดท้าย การสังเกตการณ์วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลแบบสังเกตการณ์เป็นวิธีที่สะดวกและเร็วที่สุดในการเก็บข้อมูล โดยไม่มีการแสวงหาข้อมูลจากบุคคลที่มีส่วนเกี่ยวข้อง นอกจากนี้ยังสามารถใช้วิธีนี้ในการสังเกตคน สัตว์ สิ่งของ หรือสภาพแวดล้อมได้ แต่ควรใช้กับสถานการณ์ขนาดเล็กเท่านั้นเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่แม่นยำและเชื่อถือได้

เมื่อมาถึงข้อนี้แทนก็หยุดนิ่งแล้วมองไปรอบด้านที่เงียบจนเหลือเพียงเสียงดนตรีและเสียงเครื่องชงกาแฟที่ดังมาเบา ๆ ใช่แล้ว หากมีการเก็บข้อมูลจริง ๆ แอป LatteCode คงมีระบบเก็บข้อมูลจากบรรยากาศที่ไม่ใช้เสียงพูด คอยอ่านบรรยายกาศจากความเงียบ ตัดสินจากอารมณ์ที่แสดงออกทางสีหน้าระหว่างเลือก...

“ได้แล้วค่ะ”

“ขอบคุณครับ”

เครื่องดื่มและขนมที่มาส่งทำให้แทนมองฟองนมสามมิติที่ตีขึ้นเป็นรูปแมวแสนรู้ที่น่ารักจนไม่อยากยกแก้วขึ้นดื่ม แต่ก่อนที่จะได้ยกมือถือขึ้นมาถ่ายรูปก็มีข้อความเด้งเข้ามา

“ไม่ต้องยืนให้สูง ไม่ต้องยืนให้เด่น ขอแค่ยืนให้เป็น แล้วไม่ล้มก็พอ”

แทนอ่านข้อความแล้วยิ้มเมื่อนึกถึงเรื่องที่เกิดขึ้นวันนี้ที่ทำให้เขาได้รับมิตรภาพเพิ่มขึ้นมาแทนที่จะโดนหมั่นไส้

โป๊ะเชะ น่าสนใจว่าแอปนี้อ่านบรรยากาศจากผู้ใช้ได้ยังไง