นักแปลมังงะต้องใช้สามัญสำนึกในการแปลมุกวัฒนธรรมญี่ปุ่นอย่างไร

เจอปัญหามุกท้องถิ่นบ่อย ๆ ทำให้เรียนรู้ว่าต้องใช้สามัญสำนึกเป็นเงื่อนไขสำคัญ การแปลมุกแบบนี้ไม่ใช่แค่แปลคำ แต่อาศัยการตัดสินใจแบบเหมือนนักเล่าเรื่องมากกว่า

- รู้จักแยกประเภทมุกก่อน: มุกภาษา (พ้องเสียง), มุกอ้างอิงวัฒนธรรม (เทศกาล อาหาร ประเพณี), มุกสถานการณ์ (ท่าทางหรือน้ำเสียง) การจัดประเภทช่วยกำหนดกลยุทธ์การแปล

- พิจารณาผลกระทบต่อโทนเรื่อง: ถ้ามุกเป็นส่วนสำคัญของคาแรกเตอร์ อาจต้องรักษาแนวคิดเดิมไว้แม้ต้องเปลี่ยนนรูปแบบ หากเป็นมุกผ่าน ๆ อาจเลือกปรับให้เข้าใจง่ายกว่า

- ใช้หมายเหตุอย่างระมัดระวัง: หมายเหตุสั้น ๆ ช่วยได้ในกรณีมุกเชิงประวัติศาสตร์ แต่ถ้าต้องอ่านหมายเหตุมาก ๆ จังหวะตลกจะหายไปเลย

ตัวอย่างหนึ่งจาก 'Barakamon' ที่มีมุกเกี่ยวกับสำเนียงท้องถิ่นทำให้ฉากตลกและอบอุ่น นักแปลต้องตัดสินใจว่าจะถ่ายทอดสำเนียงเป็นสำเนียงท้องถิ่นภาษาไทยหรือแค่ใส่สำนวนพูดให้รู้สึกแตกต่าง ผลลัพธ์ที่ดีมักมาจากการเลือกที่เกิดจากการเข้าใจวัตถุประสงค์ของมุกเหนือการยึดคำตรง ๆ การใช้สามัญสำนึกจึงหมายถึงการถามตัวเองว่า 'มุกนี้ทำงานอย่างไรในบริบท' มากกว่าแค่ 'มันแปลว่าอะไร'

สำคัญที่สุดคือการรักษาจังหวะและความเป็นธรรมชาติของบทสนทนา การแปลมุกเกี่ยวกับยศ ตำแหน่ง หรือการให้เกียรติในโรงเรียนแบบญี่ปุ่นต้องคำนึงถึงความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครมากกว่าคำศัพท์เฉพาะ ตัวอย่างจากฉากใน 'Kaguya-sama: Love is War' ที่เล่นกันด้วยการใช้คำกิตติศัพท์และการแข่งกันแสดงมารยาท แปลตรง ๆ อาจทำให้ความตึงเครียดของมุกหายไป

การตัดสินใจของฉันมักขึ้นกับว่าอยากให้ผู้อ่านหัวเราะเพราะความเข้าใจในบริบท หรือหัวเราะเพราะการเล่นคำที่แท้จริง บางครั้งเลือกจะเปลี่ยนมุกให้เป็นการประชดหรือการอวดดีในรูปแบบที่ผู้ชมภาษาไทยรู้จัก แต่อีกครั้งต้องระวังไม่ให้สูญเสียบุคลิกตัวละคร การฝึกใช้สามัญสำนึกในการตัดสินเหมือนการเป็นผู้ชมคนแรก—คิดว่าถ้าฉันเป็นคนอ่านทั่วไปจะเข้าใจไหม และจังหวะตลกยังทำงานไหม—นั่นแหละคือเข็มทิศที่ช่วยให้มุกยังคงน่าขำโดยไม่เหยียบย่ำความหมายต้นฉบับ

การแปลมุกที่ว่าด้วยวัฒนธรรมญี่ปุ่นมีความสุขุมละเอียดอ่อนมากกว่าที่คนทั่วไปคิด การแปลแบบตรงตัวมักจะทำให้มุกที่เค้าเล่นกันบนพื้นฐานความรู้ร่วมกันของคนญี่ปุ่นหายไป ฉันเจอเรื่องนี้บ่อยเมื่อต้องรับมือกับมุกที่อ้างอิงเทศกาล โครงสร้างครอบครัว หรือคำพ้องเสียงเฉพาะท้องถิ่น ประสบการณ์จากงานแปลฉากหนึ่งใน 'Natsume's Book of Friends' ทำให้เห็นชัดว่ามุกเกี่ยวกับโยไคและความเชื่อพื้นบ้านไม่ใช่แค่คาแร็กเตอร์พูดตลก แต่ยังอาศัยความเข้าใจเรื่องประเพณีและความกลัว/ความเคารพต่อสิ่งต่าง ๆ ด้วย

การแก้ปัญหาที่ฉันมักใช้คือการตัดสินใจเชิงสร้างสรรค์: จะอธิบายสั้น ๆ ในหมายเหตุเพื่อคงความหมายเดิม หรือจะปรับมุกให้ผู้อ่านเป้าหมายเข้าใจทันทีโดยรักษาอารมณ์เดิมไว้ บางมุกที่เล่นด้วยคำพ้องเสียงจะต้องถูกแปลงเป็นมุกภาษาเป้าหมายที่มีรูปแบบต่างออกไป แต่ยังรักษาจังหวะและผลทางอารมณ์ ตัวอย่างเช่น การเปลี่ยนมุกเกี่ยวกับชื่อฤดูเป็นการอ้างอิงกิจกรรมฤดูกาลที่คนไทยคุ้นเคยแทน ทำให้ผู้อ่านหัวเราะได้โดยไม่ต้องอ่านหมายเหตุยาว ๆ

ท้ายที่สุด ความเป็นนักแปลไม่ได้หมายความแค่ถ่ายทอดคำ แต่ยังต้องจัดการความคาดหวังของผู้อ่านและผู้เขียนด้วย การตัดสินใจแต่ละครั้งมีเรื่องของความเคารพต่อวัฒนธรรมต้นฉบับและความสะดวกในการรับรู้ของผู้อ่านอยู่ด้วย ฉันมักจะเลือกวิธีที่ทำให้ฉากยังคงอารมณ์แบบเดิมและทำให้คนอ่านภาษาไทยได้ยิ้มอย่างไม่ฝืนใจ