ผลงานเสี่ยวอู่เล่มไหนถูกแปลเป็นไทยแล้วบ้าง?

แฟนของของสะสมอย่างเราเริ่มจากการคิดก่อนว่าสินค้าที่อยากได้เป็นของแท้หรือของแฟนเมด เพราะแหล่งซื้อแต่ละแบบต่างกันชัดเจนและมีข้อควรระวังต่างกัน ร้านค้าอย่างเป็นทางการของผู้สร้างหรือสตูดิโอมักมีคุณภาพและการันตีของแท้ เช่นร้านออนไลน์ของสตูดิโอหรือร้านตัวแทนจำหน่ายในประเทศ การสั่งจากร้านอย่างเป็นทางการมักปลอดภัยแต่ราคาหรือค่าส่งอาจสูง อย่างเวลาอยากได้ฟิกเกอร์จากซีรีส์ที่ฮิตอย่าง 'Demon Slayer' ก็พบว่าร้านทางการกับร้านต่างประเทศมักมีโปรโมชั่นหรือเซ็ตพิเศษให้เลือก อีกช่องทางที่เราใช้คือบูธในงานอีเวนต์ งานคอมมิค หรืองานแฟนมีตที่มักมีสินค้าพิเศษแบบจำกัดจำนวน รวมถึงกลุ่มบนเฟซบุ๊กหรือร้านอินดี้ที่ทำของแฟนเมด ถ้าคิดจะซื้อออนไลน์ ให้ตรวจสอบรีวิวผู้ขาย รูปจริงของสินค้า และนโยบายการคืนสินค้า ยิ่งเป็นสินค้านำเข้าต้องคำนึงถึงภาษีศุลกากรด้วย สรุปว่าถ้าเน้นความแน่นอนให้หาในร้านทางการ แต่ถ้าชอบของหาได้ยากหรือของแฟนเมด ลองตามบูธในงานและกลุ่มคอมมูนิตี้ที่เชื่อถือได้ เพราะบางครั้งของที่เจอในงานกลับมีเสน่ห์และคุณค่าทางใจมากกว่าของที่ซื้อออนไลน์เป็นลำพัง

เคยสงสัยไหมว่าใครเป็นคนพากย์ 'เติ้ ง เสี่ยวผิง' เป็นไทย? ผมตามดูแผ่นเครดิตและหน้าข้อมูลของเวอร์ชันไทยแล้วแต่ก็ยังไม่มีชื่อชัดเจนที่ยืนยันได้ทันที บ่อยครั้งที่ตัวละครจากงานจีนหรืออนิเมะจีนจะถูกพากย์โดยนักพากย์อิสระหรือทีมงานของสตูดิโอที่รับงานเฉพาะโครงการ ทำให้ชื่อผู้พากย์อาจต่างกันไปตามการออกอากาศหรือแพลตฟอร์ม เช่น เวอร์ชันที่ออกเป็นดีวีดีอาจต่างจากที่ฉายทางทีวีหรือที่ลงสตรีมมิง ผมมักจะเช็กเครดิตท้ายตอนหรือหน้าเพจของผู้จัดจำหน่ายเป็นหลัก เพราะนั่นเป็นแหล่งที่มักจะระบุชื่อทีมพากย์ ถ้าไม่ได้ระบุไว้ตรงๆ ก็ยังมีชุมชนแฟนพากย์ไทยที่ค่อนข้างคมและมักแชร์ข้อมูลตรงนี้บ่อย ถ้าอยากให้ชัวร์ที่สุด อาจต้องดูเครดิตอย่างเป็นทางการของเวอร์ชันไทยที่รับชมอยู่ ซึ่งนั่นจะให้คำตอบที่แน่ชัดกว่าแค่การเดาจากน้ำเสียงหรือสไตล์การพากย์ โดยส่วนตัวแล้วผมชอบสังเกตความต่างของน้ำเสียงเมื่อมีการพากย์หลายเวอร์ชัน เพราะมันบอกอะไรเกี่ยวกับกระบวนการแปลและการกำกับพากย์ได้เยอะ

พูดตามตรง ผมคิดว่าเล่มฉบับแปลที่มักถูกหยิบมาแนะนำบ่อยคือฉบับแปลของงานคลาสสิกทางประวัติศาสตร์การเมืองของจีนอย่าง 'Deng Xiaoping and the Transformation of China' ของ Ezra F. Vogel ซึ่งถ้าหาเจอเป็นฉบับภาษาไทยจะให้มุมมองเชิงองค์รวมทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม เหมาะกับคนที่อยากเข้าใจว่าทำไมจีนถึงเปลี่ยนทิศทางได้เร็วขนาดนั้น การอ่านเล่มนี้ในฐานะคนที่ชอบอ่านชีวประวัติจะรู้สึกว่ามีทั้งความละเอียดของเหตุการณ์และการวิเคราะห์เชิงสาเหตุ ผมชอบที่เขาไม่มองเติ้งเสี่ยวผิงเป็นฮีโร่เพียงด้านเดียว แต่ชวนให้เห็นความขัดแย้งภายในแนวนโยบายและการประสานอำนาจกับชนชั้นนำคนอื่น ๆ บทที่พูดถึงการเปิดเศรษฐกิจและการประเมินผลกระทบทางสังคมทำให้เข้าใจว่าการปฏิรูปมีทั้งผู้ได้และผู้เสีย ถ้าอยากอ่านแบบเปรียบเทียบ ผมมักแนะนำให้จับคู่เล่มนี้กับชีวประวัติอีกเล่มเพื่อเติมมุมมองส่วนตัวและเอกสารชั้นต้น ส่วนตัวมองว่าเริ่มจากงานของ Vogel ก่อนจะช่วยให้มีกรอบความเข้าใจที่แข็งแรง เมื่ออ่านงานอื่นตามจะจับบริบทได้ง่ายขึ้น และถ้าพบฉบับแปลไทยก็จะอ่านสบายขึ้นมาก ๆ

รายชื่อภาพยนตร์และซีรีส์ที่คนมักพูดถึงเมื่อเอ่ยถึงเติ้งเสี่ยวผิงมักจะอยู่ในกลุ่มภาพยนตร์รวมบุคคลสำคัญของจีนและงานฉลองประวัติศาสตร์ของสาธารณรัฐ ตัวอย่างชัดเจนคือภาพยนตร์รวมดาวนักแสดงที่เล่าเหตุการณ์เปลี่ยนผ่านของประเทศ เช่น 'The Founding of a Republic' ซึ่งนำเสนอช่วงยุคก่อตั้งประเทศที่บุคลากรทางการเมืองหลายคนปรากฏตัว รวมถึงฉากที่แสดงถึงการมีบทบาทของเติ้งในฐานะข้าราชการและนักปฏิวัติตั้งแต่ยังหนุ่ม การดูงานแนวนี้ทำให้ผมเข้าใจว่าการนำเสนอเติ้งในหนังเชิงสเกลใหญ่ไม่ได้มุ่งเน้นแค่บุคลิกส่วนตัว แต่เน้นบทบาทเชิงสถาบันและความสัมพันธ์ระหว่างผู้นำร่วมสมัย ความรู้สึกคือผู้สร้างพยายามรักษาสมดุลระหว่างการยกย่อง เหตุการณ์ประวัติศาสตร์ และการเล่าเรื่องที่เหมาะกับผู้ชมจำนวนมาก เลยเห็นได้ว่ารูปแบบการนำเสนอมักจะเป็นภาพรวม มากกว่าจะเป็นชีวประวัติแบบเจาะลึก

เพลงประกอบสารคดีเกี่ยวกับเติ้งเสี่ยวผิงมักมีท่อนหลักที่ทำให้คนจำได้ทันที — ท่อนเปิดแบบโอเคสตราที่ให้ความรู้สึกหนักแน่นและก้าวไปข้างหน้า ผมชอบท่อนเปิดที่ใช้เครื่องสายใหญ่ร่วมกับฮอร์นแบบเต็มพลัง เพราะมันวางกรอบอารมณ์ของสารคดีได้ดีมาก เสียงของธีมหลักมักถูกใช้ซ้ำในช่วงที่เล่าถึงการตัดสินใจเชิงนโยบายหรือฉากการประชุมสำคัญ ทำให้ผู้ฟังรับรู้ได้ทันทีว่านี่คือโมเมนต์เปลี่ยนแปลง ท่อนนี้ได้รับคำชมเพราะเรียบเรียงเรียบง่ายแต่ทรงพลัง ไม่ต้องการทำนองซับซ้อนมากนัก แค่คอร์ดกว้าง ๆ กับเมโลดี้ที่เดินเป็นเส้นตรงก็เพียงพอ อีกชิ้นที่มักถูกยกย่องคือชิ้นดนตรีเรียบง่ายสำหรับฉากส่วนบุคคล เช่น เปียโนหรือซอจีนเดี่ยวที่เล่นเป็นท่อนสั้น ๆ เวลานำเสนอแง่มุมส่วนตัวของเติ้ง เสียงแนวนุ่มแบบนี้ช่วยบาลานซ์กับท่อนเปิดที่โอ่อ่าและทำให้สารคดีมีมิติทางอารมณ์มากขึ้น นอกจากนี้ยังมีการนำดนตรีพื้นบ้านมาผสมในตอนที่พูดถึงการปฏิรูปชนบท เพลงประเภทนี้มักใช้เครื่องดนตรีพื้นบ้าน จังหวะเดินหน้าแต่มีความอบอุ่น ทำให้ฉากซีนการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ชนบทดูมีชีวิตชีวาและใกล้ชิดผู้คน โดยรวมแล้วผมรู้สึกว่าเพลงประกอบที่ได้รับคำชมจริง ๆ ไม่ได้เป็นแค่ทำนองสวย แต่คือความสามารถในการเชื่อมโยงดนตรีกับบริบทของภาพและเนื้อหา เมโลดี้ที่จำง่าย ท่วงทำนองที่เข้ากับบรรยากาศ และการเลือกเครื่องดนตรีที่เหมาะสม เป็นสิ่งที่ทำให้คนจดจำสารคดีเกี่ยวกับเติ้งเสี่ยวผิงได้ยาวนานและประทับใจ

ตั้งแต่โปสเตอร์ฉบับคนแสดงออกมาให้เห็นเป็นครั้งแรก ความคิดแรกที่ผมมีคือภาพแคสต์นี้จะถูกพูดถึงนาน พูดตรง ๆ เลยว่า 'เสี่ยวอู่' ในเวอร์ชันคนแสดงของ '斗罗大陆' รับบทโดย 吴宣仪 (วู่ เสวียนอี้) ซึ่งการคาสต์คนจากวงไอดอลมาเล่นบทนี้สร้างความตื่นเต้นและคำวิจารณ์ผสมปนกันในหมู่แฟน ๆ ผมชอบที่เธอพยายามเล่าอารมณ์ของเสี่ยวอู่ออกมาไม่ใช่แค่ความน่ารักหรือความเซ็กซี่แบบฉาบฉวย แต่มีความเป็นเพื่อนร่วมทีม มีความอ่อนโยนผสมความแกร่งในบางฉาก ฉากการต่อสู้ที่ถูกดัดแปลงเพื่อให้เข้ากับสไตล์คนแสดงถูกวิจารณ์บ้างแต่ก็มีช่วงที่เธอทำได้ดี แฟน ๆ รุ่นเก่าบางคนอาจยังคาดหวังเพอร์เฟ็กต์จากต้นฉบับมากกว่านี้ แต่สำหรับคนที่เข้ามาชมเพราะอยากเห็นตัวละครที่คุ้นเคยกลายเป็นคนจริง ๆ เธอทำให้บทเสี่ยวอู่มีมิติขึ้นมาได้พอสมควร สรุปแล้วในฐานะคนดูที่ติดตามทั้งเวอร์ชันนิยายและการ์ตูน พอเห็นผลงานคนแสดงแล้วผมมองว่า吴宣仪ให้มุมมองใหม่ ๆ แก่ตัวละคร แม้มันจะไม่ใช่คำตอบเดียวที่ทุกคนพอใจ แต่บทบาทนี้ก็ทำให้เธอโดดเด่นและกลายเป็นภาพจำของแฟนรุ่นใหม่ไปแล้ว

ชื่อ 'อู่ ชา ง' ทำให้ผมนึกถึงนักเล่าเรื่องที่ผูกเอาตำนานกับประวัติศาสตร์เข้าด้วยกันซึ่งมักไม่ค่อยมี 'นักเขียนร่วม' แบบสมัยใหม่ชัดเจนในเอกสาร แต่มีเครือข่ายของผู้ให้เรื่องราวที่ควรนับเป็นผู้ร่วมงานในเชิงจิตวิญญาณและวัฒนธรรม ผมมองว่าในกรณีของนักเขียนโบราณแบบนี้ สิ่งที่ทำให้เรื่องสมบูรณ์มักมาจากการดูดซับวัสดุจากปากต่อปาก บทสวด ข้อเขียนเชิงพงศาวดาร และบทละครเวที ซึ่งทั้งหมดคือเสียงของคนอีกหลายรุ่นที่ถักทอเป็นเรื่องเดียวกัน ตัวอย่างเช่น ข้อเขียนของพระภิกษุจากการเดินทางจริง ๆ อย่าง 'Great Tang Records on the Western Regions' กลายเป็นแหล่งอ้างอิงสำคัญ ขณะเดียวกันละครพื้นบ้านและนักเล่าเรื่องเดินทางก็เติมชั้นเชิงตลก โจ๊กเกอร์ และการผจญภัยลงไป ในมุมความเป็นคนอ่าน ผมมักคิดว่าการบอกว่าใครเป็น 'นักเขียนร่วม' กับนักเขียนโบราณอาจไม่ตรงนัก แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นการยอมรับว่ามีเครือข่ายผู้ให้เรื่อง—พระสงฆ์ นักเล่า พ่อค้า และนักดนตรี—นั่นแหละคือทีมที่ทำให้เรื่องมีชีวิตอยู่ และความมหัศจรรย์ของงานประเภทนี้คือการที่เสียงจากอดีตยังคงสะท้อนมาถึงคนรุ่นใหม่ได้อย่างไม่ตายตัว

เราเห็นเติ้งเสี่ยวผิงเป็นคนที่สร้างพันธะหลากชั้นกับผู้คนรอบตัว ทั้งแบบเป็นพันธมิตรเชิงยุทธศาสตร์และแบบสัมพันธ์เชิงมนุษย์ที่มีความซับซ้อน ในช่วงแรกเขาเคลื่อนไหวท่ามกลางเงาของ 'เหมาเจ๋อตง'—มีทั้งความเคารพและความระมัดระวัง เพราะการเมืองยุคนั้นเต็มไปด้วยการเปลี่ยนขั้ว แต่อีกคนที่กลายเป็นเสาหลักทางอารมณ์และการเมืองคือ 'โจวเอินไหล' ซึ่งความสัมพันธ์ระหว่างเติ้งกับโจวไม่ได้เป็นเพียงนาย-ลูกน้อง แต่มีมิติของความไว้เนื้อเชื่อใจที่ช่วยให้เติ้งสามารถกลับมามีบทบาทได้อีกครั้ง ต่อมาเติ้งผูกสัมพันธ์กับคนรุ่นใหม่ที่เห็นด้วยกับแนวคิดปฏิรูป เช่น 'หู ย่าบาง' และนักปฏิรูปรายอื่น ๆ ความสัมพันธ์แบบพี่สอนน้องและผู้สนับสนุนช่วยเปิดทางให้แนวคิดเศรษฐกิจเปิดกว้างขึ้น แม้จะมีความขัดแย้งกับกลุ่มอนุรักษ์ แต่เติ้งมักเลือกพันธมิตรที่เล่นจริงเพื่อผลลัพธ์ ระหว่างอ่านประวัติ พลางนึกภาพว่าการเมืองสำหรับเขาเหมือนการร้อยลูกปัด—แต่ละคนคือลูกปัดที่ทำให้สร้อยคอเสถียรขึ้น พูดได้ว่าสิ่งที่ตราตรึงคือความเป็นคนจริงจังและพร้อมปรับตัว เมื่อมองกลับไป ความสัมพันธ์เหล่านั้นคือเส้นทางที่เขาใช้เปลี่ยนประเทศ ซึ่งยังคงสะท้อนให้เราเห็นถึงการเมืองที่ผสมผสานเหตุผลกับความสัมพันธ์ส่วนตัว