วาสนาคนเขลา รีวิว เปรียบเทียบนิยายกับฉบับดัดแปลงต่างกันตรงไหน

พอพูดถึงฉบับดัดแปลงของ 'วาสนาคนเขลา' ก็มีมุมที่ชัดเจนว่าอะไรได้-อะไรหายไป

สั้น ๆ ให้เห็นภาพ: เรื่องราวในนิยายให้พื้นที่กับความคิดและความย้อนแย้งภายในมากกว่า ส่วนฉบับจอภาพมักเน้นไดนามิกของฉากและภาพลักษณ์ตัวละคร ทำให้บางประเด็นเชิงปรัชญาหรือบทสนทนาละเอียด ๆ ถูกย่อหรือแปรสภาพเป็นฉากสัญลักษณ์แทน เมื่อเทียบกับตัวอย่างจาก 'Blade Runner' ที่ดัดแปลงจากนิยายแล้วเปลี่ยนโทนและเน้นภาพ เหมือนกันกับกรณีนี้ ฉบับดัดแปลงอาจทำให้ตัวละครดูชัดขึ้นในเชิงอิมเมจ แต่สูญเสียร่องรอยคำบรรยายที่ทำให้เรารู้สึกเอ็นดูหรือเห็นความเปราะบางอย่างช้า ๆ

ในฐานะคนที่ชอบทั้งสองแบบ ผมมองว่าการอ่านนิยายก่อนช่วยให้เข้าใจแรงจูงใจและรายละเอียดปลีกย่อยของตัวละคร ส่วนการดูฉบับดัดแปลงทำให้เรื่องมีชีวิตขึ้นด้วยภาพและเพลง แนะนำให้รับทั้งสองแบบโดยไม่ต้องเปรียบเทียบว่ารุ่นไหน 'แพ้' เพราะทั้งคู่เติมเต็มกันได้ดีในแบบของตัวเอง

อ่าน 'วาสนาคนเขลา' แล้วต้องหยุดคิดหลายครั้งว่าอะไรในหน้ากระดาษถูกตั้งใจใส่เข้าไปเพื่อเรียกให้เรามองคนตัวเล็กๆ ในมุมที่ต่างออกไป

จังหวะการเล่าในนิยายต้นฉบับค่อนข้างช้า มีพื้นที่ให้ความคิดภายในของตัวละครได้เติบโตและขยายความหมายของคำว่า 'วาสนา' ออกไปไกลกว่าเหตุการณ์ตรงหน้า ฉากเล็ก ๆ ที่ดูเหมือนไม่สำคัญในหน้าหนังสือกลับกลายเป็นหัวใจของการเปลี่ยนแปลง ส่วนฉบับดัดแปลงมักเลือกเหตุการณ์ที่มีภาพชัดและอารมณ์ปะทุเร็ว เช่น ฉากปะทะหรือเหตุการณ์ช็อก เพื่อให้ผู้ชมเข้าถึงได้ทันที เรื่องบางตอนถูกตัดหรือย้ายตำแหน่งเพราะเวลาและโครงสร้างการเล่าในภาพยนตร์หรือซีรีส์ไม่เอื้อให้สละเวลากับโมเมนต์ภายในมากนัก อย่างที่เห็นในการดัดแปลงหลายเรื่องโดยรวม ความลึกของบทบาทรองหรือฉากสื่อความคิดภายในถูกย่อให้เหลือแค่สัญลักษณ์หรือบทพูดสั้นๆ

เหตุผลที่ผู้สร้างเลือกเปลี่ยนมีตั้งแต่ข้อจำกัดด้านเวลา และความต้องการทำให้ภาพสวยงามแต่เข้มข้นในช่วงสั้น ๆ ไปจนถึงการตีความใหม่ที่อยากสื่อบางมุมมองให้จัดจ้านขึ้น ผมชอบมองการดัดแปลงเหมือนการแปลภาษาหนึ่งเป็นอีกภาษา: ทั้งสองมีความจริง แต่โทนและสัมผัสที่ได้ต่างกัน ในฉบับภาพ เสียงดนตรีใบหน้าและคัทภาพสร้างอารมณ์แทนคำบรรยายยาวๆ ที่อยู่ในหนังสือ ซึ่งบางคนอาจชื่นชอบเพราะเข้าถึงง่าย แต่บางคนอาจคิดถึงรายละเอียดที่หายไป เช่น การบรรยายอดีตเล็ก ๆ ของตัวละครที่ช่วยเติมน้ำหนักให้การตัดสินใจในภายหลัง

ถ้าต้องเลือกแบบหนึ่งแล้วบอกว่าดีกว่าอีกแบบหนึ่งอย่างเด็ดขาดคงทำไม่ได้ แม้จะชอบกลวิธีการเล่าในหน้าหนังสือมากกว่า แต่ผลงานดัดแปลงก็มีเสน่ห์ของมันเมื่อมองเป็นงานศิลปะแยกต่างหาก แนะนำให้ลองทั้งสองเวอร์ชันในจังหวะที่ต่างกัน: อ่านตอนที่อยากลงลึก แล้วดูฉบับดัดแปลงเมื่อต้องการประสบการณ์ภาพและเสียงเต็มรูปแบบ สุดท้ายแล้วทั้งสองเวอร์ชันช่วยเติมความหมายให้เรื่องราวได้คนละแบบ และนั่นแหละคือความสวยงามของงานเล่าเรื่องที่ถูกตีความใหม่