สถาปัตยกรรมสไตล์ยุควิคตอเรียส่งผลต่อเมืองสมัยใหม่อย่างไร

เมื่อเดินผ่านตรอกและถนนที่มีบ้านเรือนหลังคาจั่วและหน้าต่างซ้อนเป็นชั้น ๆ แบบยุควิคตอเรีย ผมมักจะรู้สึกถึงชั้นเวลาในเมืองหนึ่งชั้นที่ยังคงหายใจอยู่ แม้ว่าตึกพวกนั้นจะถูกล้อมรอบด้วยตึกกระจกสูงขนาดใหม่ สถาปัตยกรรมวิคตอเรียไม่ได้เป็นเพียงแค่ลายปูนปั้นหรือหน้าต่างบานตัดเท่านั้น แต่ยังฝังแนวคิดเรื่องการจัดพื้นที่สาธารณะ การเชื่อมต่อระหว่างบ้านกับถนน และการสร้างรูปแบบชีวิตในเมืองที่ใกล้เคียงกันของผู้คน ความหนาแน่นของทาวน์เฮาส์แถว บ้านแถวที่มีหน้าร้านเล็ก ๆ หรือสวนสาธารณะขนาดเล็กต่าง ๆ ส่งผลให้เมืองยุคใหม่มีรูปแบบที่สนับสนุนการเดิน การค้าที่เข้าถึงได้ และการใช้ชีวิตแบบชุมชนที่เราเรียกกันว่าความเป็นมณฑลย่อม ๆ ในเมืองใหญ่ได้อย่างชัดเจน

การอนุรักษ์ตึกยุควิคตอเรียและการปรับใช้ใหม่ (adaptive reuse) กลายเป็นหัวใจของการพัฒนาเมืองที่ยั่งยืน หลายเมืองเลือกแปลงโกดังเก่าเป็นคาเฟ่ แกลเลอรี่ หรือที่อยู่อาศัยราคาเข้าถึงได้ ซึ่งไม่เพียงช่วยรักษามรดกทางสถาปัตยกรรม แต่ยังลดการก่อสร้างใหม่ที่สิ้นเปลืองพลังงาน ตัวอย่างที่ฉันชอบคือการเปลี่ยนสถานีรถไฟหรืออาคารสาธารณะสไตล์วิคตอเรียให้กลายเป็นพื้นที่สาธารณะร่วมสมัย การรักษาลายปูนปั้นและโครงเหล็กดัดไว้ในบริบทใหม่ ทำให้ตึกเหล่านั้นทำหน้าที่ทั้งเชิงประวัติศาสตร์และเชิงสังคม เช่น ย่านที่ยังคงมีบ้านทาวน์เฮาส์ติด ๆ กันจะส่งเสริมการใช้จักรยาน ทางเท้า และการพบปะของคนในชุมชน ต่างจากการวางผังแบบยานยนต์เป็นศูนย์กลางที่ทำให้ชุมชนแตกแยกออกไป

แนวคิดเรื่องความงดงามในรายละเอียดของยุควิคตอเรียก็ยังมีอิทธิพลต่อการออกแบบสมัยใหม่ในแง่ของอัตลักษณ์เมือง เมืองที่รักษาลักษณะอาคารเดิมไว้ได้มักจะใช้เรื่องราวเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและการสร้างแบรนด์ของเมืองเอง แต่ในขณะเดียวกันก็มีความตึงเครียดระหว่างการอนุรักษ์กับความต้องการที่อยู่อาศัยและพื้นที่เชิงพาณิชย์สมัยใหม่ เช่น ปัญหาการขึ้นราคาที่ดินและการพลัดถิ่นของชุมชนดั้งเดิม การปรับสมดุลนี้ต้องอาศัยนโยบายที่เข้าใจทั้งคุณค่าทางประวัติศาสตร์และความจำเป็นเชิงเศรษฐกิจ การใช้วัสดุสมัยใหม่ที่คำนึงถึงพลังงานรวมถึงการเพิ่มประสิทธิภาพระบบงานภายในอาคารยุคเก่าเป็นทางออกที่ทำให้สถาปัตยกรรมวิคตอเรียยังคงเกี่ยวพันกับชีวิตประจำวันของคนเมืองสมัยใหม่

มุมมองส่วนตัวแล้ว ผมคิดว่าสถาปัตยกรรมวิคตอเรียเป็นเหมือนกรอบความทรงจำที่เมืองนำมาใช้ต่อยอด แทนที่จะเป็นพิพิธภัณฑ์นิ่ง ๆ มันช่วยให้เมืองมีชั้นความเป็นมนุษย์ที่จับต้องได้ และเมื่อการพัฒนาเมืองถูกนำมาใช้ร่วมกับการอนุรักษ์อย่างเข้าใจ ผลลัพธ์ที่ได้มักจะอบอุ่นและมีเสน่ห์กว่าการเทคอนกรีตทิ้งไว้เพียงอย่างเดียว และนั่นคือสิ่งที่ทำให้ผมยังอยากเดินชมถนนเก่า ๆ อยู่เสมอ