ใครเป็นต้นตอของเพื่อนเฮี้ยนโรงเรียนหลอนในตำนานท้องถิ่น?

เรื่องเล่าที่หมุนเวียนกันในชุมชนมักมีซ้ายขวาให้เลือกมากกว่าแค่เหตุการณ์เดียว แต่สิ่งหนึ่งที่แน่นอนคือความต้องการเรื่องเล่าเมื่อเผชิญกับความไม่แน่นอน ทำให้ฉันมองต้นตอของเพื่อนเฮี้ยนโรงเรียนเป็นการผสมผสานระหว่างการสูญเสีย ความต้องการอธิบาย และการขยายความโดยมนุษย์รุ่นต่อรุ่น

ในแง่ปฏิบัติ ต้นตออาจเป็นเหตุการณ์จริงอย่างการเสียชีวิตหรืออุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในพื้นที่เดียวกัน แต่สิ่งที่เติมให้เป็นเพื่อนเฮี้ยนคือการตีความของคนรุ่นหลังและพิธีกรรมเล็ก ๆ รอบพื้นที่นั้น บางครั้งรุ่นพี่กับรุ่นน้องเองก็มีส่วนในการปลูกเรื่องขึ้นมาเพื่อสร้างบทเรียนหรือความสนุก ซึ่งต่างจากภาพยนตร์ที่สร้างตัวตนของผีด้วยเจตนาเชิงศิลป์ ตัวตำนานในชีวิตจริงจึงมีหลายหน้าที่ ทั้งเป็นเครื่องเตือนใจ เป็นความบันเทิง และเป็นพื้นที่ระบายอารมณ์ โดยสรุปแล้ว ต้นตอไม่ได้เป็นเพียงสิ่งเดียว แต่เป็นการรวมตัวของเหตุและปฏิกิริยาในสังคมโรงเรียน ซึ่งนั่นทำให้ตำนานยังคงมีชีวิตต่อไปในแบบของมันเอง

เสียงรองเท้าบนบันไดที่โล่งว่างมักเป็นจุดเริ่มของเรื่องเล่าในกลุ่มวัยเรียน เราเชื่อมโยงประสบการณ์ส่วนตัวกับภาพลักษณ์จนเกิดการอ่านความหมายเพิ่มเข้าไปเอง บางครั้งการเห็นเงาคนในห้องที่ไฟดับอาจเป็นเพียงนักเรียนคนนั้นกลับมาเดินหาเพื่อน หรือเป็นภาพลวงตาที่สมองสร้างขึ้นเมื่ออยู่ในสภาวะเหนื่อยหน่าย ตัวตายตัวแทนของตำนานเพื่อนเฮี้ยนมักเป็นผลจากการรับรู้ร่วมกัน: ถ้ากลุ่มเพื่อนสองสามคนเล่าเหมือนกัน ความน่าเชื่อถือก็เพิ่มขึ้นตาม การทดลองทางจิตวิทยาเกี่ยวกับการรับรู้ของฝูงชนและการแพร่กระจายข้อมูลผิดพลาดช่วยอธิบายปรากฏการณ์นี้ได้ดี ตัวอย่างในภาพยนตร์สยองขวัญอย่าง 'Ringu' ก็ใช้กลไกการแพร่กระจายความกลัวแบบเดียวกัน—ภาพที่เห็นซ้ำ ๆ ทำให้คำสาปดูมีตัวตนจริง เรารู้สึกว่าต้นตอจึงอาจเป็นการรวมตัวของความเหนื่อยหน่าย ความคิดเล็ก ๆ ที่ถูกขยาย และการยืนยันจากหมู่คน ถ้ามองแบบนี้ ตำนานเฮี้ยนจึงไม่ใช่ผลงานของวิญญาณเพียงอย่างเดียว แต่มันเป็นเงาสะท้อนของความทรงจำและความคาดหวังที่สังคมวัยเรียนร่วมกันสร้างขึ้น

เล่าแบบไม่มุกตอนกลางคืนเลยก็ได้ว่าตำนานเพื่อนเฮี้ยนในโรงเรียนมักเกิดจากการรวมกันของเหตุการณ์เล็ก ๆ ที่ถูกเล่า-ต่อ-ขยายจนกลายเป็นเรื่องใหญ่ ฉันชอบมองมันเหมือนการต่อจิ๊กซอว์ที่ชิ้นส่วนแต่ละชิ้นมีรอยขีดข่วนทางอารมณ์ เช่น การสูญเสียเพื่อนที่เกิดจากอุบัติเหตุในโรงเรียน การกลั่นแกล้งที่ยาวนาน หรือความผิดหวังในวัยเรียนที่ไม่มีทางเยียวยา เมื่อชิ้นส่วนพวกนี้ถูกเล่าในกลุ่มเพื่อนหรือผ่านกระแสสังคมสมัยใหม่ มันสะสมพลังจนภาพเดิมเปลี่ยนเป็นผีเพื่อนที่ยังวนเวียน

ดิฉันมักยกตัวอย่างจากงานเล่าเรื่องที่จับกลุ่มความกลัวของโรงเรียนได้ดี เช่นฉากคลาสอาถรรพ์ใน 'Another' ที่ความตายซ้ำซ้อนกับความลับของรุ่น ทำให้การสูญเสียถูกแปลงเป็นคำสาป ซึ่งสะท้อนกลไกเดียวกับตำนานท้องถิ่นที่ถูกเติมรายละเอียดทีละน้อย จินตนาการของคนที่ยังโหยหาคำอธิบายจึงมอบชีวิตให้กับเรื่องเล่าเหล่านั้น

ท้ายที่สุดสิ่งที่ทำให้ตำนานอยู่ได้นานคือการย้ำเล่าและพิธีกรรมเล็ก ๆ รอบโรงเรียน—การเดินผ่านห้องที่ใครเคยเห็นเงา การเอามือวางบนโต๊ะนั้นซ้ำ ๆ—ทุกอย่างกลายเป็นหลักฐานที่ไม่มีตรรกะต้องการ ฉันมองว่าต้นตอจริง ๆ จึงเป็นเรื่องผสมผสานของความเศร้า ความโกรธ และจินตนาการร่วมกัน มากกว่าจะเป็นบุคคลเดียวที่ต้องโทษ มันน่าทึ่งที่ความกลัวร่วมกันสามารถสร้างเพื่อนคนหนึ่งขึ้นมาได้ทั้งที่เขาอาจไม่เคยมีตัวตนจริง ๆ เลย

เรื่องนี้ฟังดูเรียบง่ายแต่มีชั้นวางมากกว่าที่คิด หลายครั้งที่ตำนานเพื่อนเฮี้ยนเกิดจากการแกล้งหรือการเล่นสนุกของรุ่นพี่ที่อยากได้ความสะใจหรือควบคุมกลุ่มใหม่ ดิฉันเคยได้ยินเรื่องจากเพื่อนสมัยเรียนว่ารุ่นพี่ใช้ไฟฉาย เงา และเสียงบันทึกมาสร้างฉากผี แล้วปล่อยให้ข่าวลือกระจายออกไป จนกลายเป็นตำนานประจำตึก นั่นเป็นกลไกที่ตรงและเรียบง่าย แต่ทรงพลังมาก เพราะมันทำให้คนกลัวจริง ๆ จนยืนยันประสบการณ์ของตัวเอง

อีกมุมคือการสร้างตำนานเชิงการตลาดหรือกิจกรรมเชิงสันทนาการ โรงเรียนบางแห่งใช้ความหลอนเป็นส่วนหนึ่งของงานกีฬาหรือทัวร์ประวัติศาสตร์ ทำให้เรื่องเล่าสามารถอยู่ต่อโดยมีการรีแพ็กเกจใหม่ ตัวอย่างผลงานที่สะท้อนมุมนี้ได้อย่างแยบยลคือ 'Gakkougurashi!' ซึ่งเล่นกับเส้นแบ่งระหว่างการรับรู้จริงและการสร้างฉาก โรงเรียนจึงกลายเป็นเวทีที่ทั้งความทรงจำ ความกล้า และการเล่นสนุกมาผสมกัน ส่งผลให้เพื่อนเฮี้ยนกลายเป็นผลิตภัณฑ์ของบริบทสังคมมากกว่าจะเป็นเหตุการณ์เหนือธรรมชาติล้วน ๆ ดิฉันคิดว่าความเข้าใจนี้ทำให้เรามองตำนานได้ไม่หวาดกลัวจนเกินจริง แต่ยังคงเคารพพลังของเรื่องเล่า