มีผลงานแปลหรือ Adaptation ของ สม ศักดิ์ เจียม ออกมาบ้างไหม?

มีภาพรวมสั้นๆ ที่ควรรู้คือ งานของสม ศักดิ์ เจียมยังไม่มีการแปลเป็นภาษาต่างประเทศหรือการดัดแปลงเชิงพาณิชย์ในระดับที่เป็นที่รู้จักมากนัก เราเจอการเอาชิ้นส่วนงานมาเล่นในรูปแบบพอดแคสต์ การอ่านเวที และโครงการหนังสั้นอิสระบ้างเป็นระยะ ซึ่งสะท้อนว่าแม้จะยังไม่ถูกจับโดยสำนักพิมพ์ต่างประเทศหรือฮอลลีวูดไทย แต่ผลงานของเขามีพื้นที่ทางวรรณกรรมที่คนกลุ่มหนึ่งให้ความสำคัญ

มุมมองแบบรวบรัดนี้อยากเน้นว่าการขยายผลงานให้เป็นสื่ออื่นไม่ได้ขึ้นอยู่กับคุณภาพอย่างเดียว แต่เกี่ยวกับการผลักดันทางสังคมและการสนับสนุนทรัพยากรด้วย เรารู้สึกว่าถ้ามีการผลักดันจากชุมชนหรือสำนักพิมพ์ที่มองเห็นศักยภาพ งานของเขาน่าจะมีโอกาสได้ออกไปสู่ผู้อ่านในมิติใหม่ๆ มากขึ้น กลับมานั่งอ่านใหม่แล้วคิดตามจนเพลินเลย

แปลกใจนิดหน่อยที่เรื่องนี้ไม่ค่อยถูกพูดถึงในวงกว้าง แต่เรามองเห็นภาพเล็กๆ มากกว่าเงาตัวใหญ่อยู่บ่อยครั้ง เห็นงานของสม ศักดิ์ เจียมถูกหยิบไปตีความในโครงการคลุกคลีกับชุมชนศิลป์ บ่อยครั้งเป็นเวอร์ชันที่ย่อ เขียนใหม่ หรือแปลงบางส่วนให้เข้ากับสื่อที่ใช้ได้จริง เช่น การนำบทสนทนาไปเติมรายละเอียดให้กลายเป็นบทพูดในละครสั้นของกลุ่มนักศึกษา หรือการปรับโครงเรื่องบางตอนให้เข้ากับการแสดงสดที่เน้นบรรยากาศมากกว่าการเล่าเรื่องตามตัวหนังสือ

เราเคยร่วมงานเทศกาลเล็กๆ ที่มีการฉายหนังสั้นแรงบันดาลใจจากเรื่องของเขา ซึ่งไม่ได้อ้างชื่อชัดเจนแต่จับใจความและธีมมาใช้ การดัดแปลงแบบนี้มักจะเปลี่ยนโครงสร้างเดิมค่อนข้างมากเพื่อให้เข้ากับช่วงเวลาและข้อจำกัดของทุน และเมื่อคนดูได้สัมผัสก็จะมีการถกเถียงว่าชิ้นงานต้นฉบับถูกตีความอย่างไร นี่ทำให้เราเห็นว่างานของเขาเป็นแหล่งแรงบันดาลใจที่ดี แม้จะไม่ถูกแปลงเป็นงานทางการก็ตาม

ท้ายย่อหน้าอยากบอกว่าการมีผลงานตีความในระดับอินดี้หรือชุมชนศิลป์ก็บอกถึงชีพจรของงานเขียนได้เหมือนกัน และบางครั้งการตีความเล็กๆ เหล่านี้กลับทำให้ผู้คนรื้อกลับไปอ่านต้นฉบับอีกครั้ง

อยากเล่าให้ฟังแบบละเอียดเพราะหัวข้อนี้มีมุมให้ขยับคิดเยอะกว่าที่คิดเอาไว้

เราไม่เคยเห็นงานของสม ศักดิ์ เจียมถูกทำเป็นงานแปลภาษาใหญ่หรือถูกหยิบไปสร้างเป็นหนังยักษ์หรือซีรีส์ทางทีวีในวงกว้าง ถ้ามองตามตลาดสื่อหลัก งานของเขาดูจะอยู่ในค่ายวรรณกรรมไทยที่เน้นการตีพิมพ์ภายในประเทศ มากกว่าจะถูกส่งออกเป็นฉบับแปลเป็นภาษาอังกฤษ ญี่ปุ่น หรือจีนในระดับพาณิชย์ แม้จะมีนักอ่านและนักวิชาการที่ยกชิ้นงานของเขามาวิเคราะห์หรืออ้างอิง แต่การแปลงร่างเป็นสื่ออื่นที่เป็นกระแสหลักยังค่อนข้างจำกัด

ด้านที่มีให้เห็นบ้างคือการนำเรื่องสั้นหรือบทความไปอ่านบนเวทีเล็กๆ เช่น งานเสวนาวรรณกรรม รายการบรรยาย หรือการจัดพอดแคสต์วรรณกรรม ซึ่งมักเป็นการดัดแปลงในรูปของการอ่านเรียบเรียง ไม่ใช่การแปลงเป็นละครเวทีใหญ่หรือภาพยนตร์จริงจัง เราเคยเห็นชุมชนคนรักหนังสือหยิบเรื่องสั้นไปทำเป็นหนังสั้นอินดี้หรือพอดแคสต์เสียงในวงการศิลปะที่มีงบจำกัด แต่สิ่งเหล่านี้มักเป็นโครงการอิสระที่เกิดจากคนรักงานเขียนมากกว่าการลงทุนเชิงพาณิชย์

ท้ายที่สุดแล้วถ้าชอบงานของเขาและอยากเห็นการแปลงร่างมากขึ้น ก็ต้องยอมรับว่าหน้าที่ของผู้อ่านและชุมชนมีส่วนสำคัญ จะเป็นการผลักดันให้สำนักพิมพ์หรือผู้สร้างสื่อสนใจขึ้นมาได้บ้าง เท่าที่เรามอง งานของสม ศักดิ์ เจียม มีคุณค่าทางวรรณกรรมพอที่จะถูกนำไปตีความใหม่ได้ แต่ยังขาดแรงสนับสนุนหนักพอจะเปลี่ยนมันให้เป็นสื่อขนาดใหญ่