วรรณคดี มุขปาฐะ ส่งอิทธิพลต่อซีรีส์โทรทัศน์ยุคใหม่อย่างไร?

การเล่าเรื่องแบบมุขปาฐะส่งผ่านจังหวะและพลังของ 'เสียง' ที่ไม่เคยหายไปไหน แม้จะถูกแปลงเป็นภาพเคลื่อนไหวบนหน้าจอขนาดใหญ่หรือซีรีส์ยาวหลายตอนก็ตาม ฉันมักคิดว่ารากของซีรีส์สมัยใหม่หลายเรื่องมาจากการเล่าเรื่องปากเปล่า—ไม่ใช่แค่โครงเรื่อง แต่เป็นการจัดวางจังหวะ การเรียกอารมณ์ และการวางตัวละครให้เข้าถึงผู้ชมอย่างเป็นประชาธิปไตย

ในเชิงโครงสร้าง มุขปาฐะมีอิทธิพลชัดเจน เช่น การใช้กรอบเรื่องแบบเล่าเรื่องในเรื่อง ('frame story') เหมือนใน 'One Thousand and One Nights' ที่ทำให้เราเห็นการเล่าเรื่องเป็นเกมระหว่างผู้เล่าและผู้ฟัง ซีรีส์อย่าง 'Westworld' นำแนวคิดเรื่องเล่าซ้อนเล่าและการเป็นผู้สังเกต/ผู้ถูกสังเกตมาเล่นกับมิติเวลและมุมมอง ส่วนองค์ประกอบของฮีโร่แบบมหากาพย์จาก 'The Odyssey' หรือ 'Beowulf' ถูกปรับเป็นตัวละครที่มีจุดอ่อนและความขัดแย้งภายในมากขึ้น กลายเป็นฮีโร่ที่เราไม่เพียงแต่รู้จัก แต่ยังตั้งคำถามด้วย

อีกมิติคือพลังของการปากเปล่าในการสร้างชุมชนและความทรงจำ การที่เรื่องเล่าถูกเล่าซ้ำ ถูกปรับ และถูกเติมเต็ม ทำให้บางซีรีส์เลือกใช้วิธีนำเสนอแบบเห็นได้ชัดว่าเป็นการอ้างอิงตำนานหรือเรื่องเล่าของชุมชน เช่น ซีรีส์ที่เล่นกับตำนานท้องถิ่นหรือความเชื่อโบราณ ผู้ชมจึงไม่ได้ดูแค่บทแต่ยังรู้สึกว่าตัวเองเป็นส่วนหนึ่งของการเล่า ซึ่งเป็นหัวใจเดียวกับการฟังเรื่องเล่าปากเปล่าโดยตรง การใส่เพลง บทพูดติดปาก หรือสัญลักษณ์ซ้ำ ๆ ทำให้คล้ายกับบทเพลงพื้นบ้านที่หลอมรวมผู้ชมไว้ด้วยกัน

สรุปแบบไม่ทื่อก็คือ มุขปาฐะให้เทคนิคการจับใจคนดู—วิธีทำให้เรื่องเล่าอยู่ในหัวและปากของคนต่อ ๆ ไป ฉันชอบเวลาที่ซีรีส์สมัยใหม่ฉีกรูปแบบการเล่าเชิงเส้น แล้วเอาจังหวะและเสียงของเรื่องเล่าปากเปล่ามาใช้ เพราะมันทำให้เรื่องนั้นทั้งทันสมัยและอบอุ่น พร้อมให้คนดูกลับไปเล่าต่อด้วยน้ำเสียงของตัวเอง

บทกวีหรือมหากาพย์โบราณเหมือน 'Mahabharata' และ 'The Ramayana' ให้บทเรียนสำคัญเรื่องความเป็นชุมชนและชะตากรรมที่ถูกตัดสินโดยความสัมพันธ์ ไม่ใช่แค่การต่อสู้ ตัวอย่างในซีรีส์สมัยใหม่อย่าง 'Game of Thrones' สะท้อนแนวคิดเหล่านี้ผ่านการเมืองตระกูลและพันธะสัญญาที่คนทำไว้ พอเป็นทีวี เราจะได้เห็นการกระจายบทให้ตัวละครหลายรุ่นและหลายมุมมอง ซึ่งเป็นเทคนิคของการเล่าแบบปากเปล่าที่ต้องการให้ผู้ฟังเลือกฝั่งหรือวิจารณ์

นอกจากนี้ 'The Canterbury Tales' ให้แนวคิดเรื่องการใช้องค์ประกอบเชิงเอนท์โธโลยี—หรือการรวมเรื่องสั้นหลากเรื่องราวให้เป็นหนึ่งเดียว—ซึ่งกลายมาเป็นโครงสร้างของซีรีส์แนวแอนโธโลจี การเดินเรื่องแบบเปลี่ยนผู้เล่าทำให้แต่ละตอนมีเอกลักษณ์แต่ยังคงสอดคล้องกัน ฉันเห็นว่าการนำวิธีนี้มาใช้ช่วยให้ผู้สร้างสามารถทดลองโทนและรูปแบบได้โดยไม่ทำลายตัวตนของซีรีส์ ผลลัพธ์คือผู้ชมรู้สึกว่ากำลังวิ่งตามตำนานที่ขยายตัวออกไปเรื่อย ๆ มากกว่าดูแค่เนื้อหาเดี่ยว ๆ และนั่นแหละคือเสน่ห์ของมรดกปากเปล่าที่ยังดังก้องบนหน้าจอในวันนี้