แทนไทประเสริฐกุล มีผลงานนิยายเล่มใดที่ควรอ่านบ้าง?

ลองนึกภาพว่าการดูหนังที่ชอบโดยไม่ต้องเสี่ยงกับโฆษณาแปลก ๆ หรือมัลแวร์มันสบายใจแค่ไหน — นี่คือเหตุผลที่ฉันหันมาใช้แหล่งถูกลิขสิทธิ์เต็มตัวแล้ว การเลือกแพลตฟอร์มที่เหมาะสมเริ่มจากความชอบส่วนตัว: ถ้าชอบหนังฮอลลีวู้ดบล็อกบัสเตอร์ ฉันมักจะเปิด 'Disney+' หรือ 'Prime Video' แต่ถ้าชอบหนังอินดี้กับภาพยนตร์เทศกาลเล็ก ๆ 'MUBI' คือพื้นที่ทองสำหรับค้นพบ ส่วนสตรีมมิ่งไทยอย่าง TrueID หรือ MONOMAX มักมีคอนเทนต์ท้องถิ่นที่ไม่เห็นบนแพลตฟอร์มสากล ฉันพบว่าการสมัครแบบรายเดือนสั้น ๆ เพื่อตามดูเรื่องเดียวแล้วยกเลิก ยังเป็นวิธีที่ประหยัดสำหรับการตามหาเรื่องที่อยากดูจริง ๆ อีกอย่างที่ชอบคือการซื้อหรือเช่าบน 'Apple TV' กับ 'YouTube Movies' เพราะความคมชัดและซับไตเติลที่มักครบถ้วนมากกว่า การจ่ายเงินเล็กน้อยแลกกับคุณภาพ เสียง ซับ และการสนับสนุนผู้สร้างงานศิลป์ ทำให้ฉันรู้สึกว่าคุ้มค่าและได้ดูหนังแบบได้นั่งชมจริง ๆ

เริ่มจากเส้นใหญ่ก่อนแล้วค่อยลงรายละเอียดทีละส่วน: ฉันมักจะจัดไทม์ไลน์ของ 'ราชันโลกพิศวง' เป็นสามชั้นหลัก — เหตุการณ์ระดับโลก เหตุการณ์ของตัวละครหลัก และเหตุการณ์การเปิดเผยความลับของโลก ซึ่งถ้าเรียงตามลำดับเหตุการณ์จริงจะช่วยให้เห็นการกระทบกันของทั้งสามชั้นชัดขึ้น ในย่อหน้ากลางของไทม์ไลน์ ผมจะแบ่งเป็นช่วงสำคัญบางจุด เช่น การเกิดปรากฏการณ์ประตูมิติ (จุดที่โลกเปลี่ยนแนวคิดได้ทั้งหมด), ค่าแห่งการขึ้นครองบัลลังก์ของพระเอก (ช่วงที่อำนาจและภาระชนกัน), และสุดท้ายคือยุคการเปิดเผยอดีตของเทพเจ้าโบราณ ซึ่งแต่ละช่วงต้องแยกย่อยออกเป็นเหตุการณ์ย่อย เช่น การเข้าร่วมพันธมิตร การทรยศของคนใกล้ชิด และการค้นพบหลักฐานโบราณ สรุปแนวทางการเรียง: เริ่มจากเหตุการณ์ใหญ่เป็นกรอบ กำหนดจังหวะของตัวละครหลักต่อกรอบนั้น แล้วใส่จุดพลิกผันสำคัญลงไปทีละอย่าง ฉันชอบเว้นช่องว่างให้เรื่องราวแฟลชแบ็กได้ทำงาน เพราะหลายฉากในเรื่องนี้เข้าใจได้ดีขึ้นเมื่อเห็นภาพรวมแล้วกลับไปเติมรายละเอียดทีหลัง

ในฐานะแฟนแนวแฟนตาซีที่ชอบมองรายละเอียดเล็ก ๆ ผมมองหลุมอุกกาบาตในนิยายเป็นมากกว่าแค่รูบนพื้นดิน — มันคือบาดแผลของโลกที่เล่าเรื่องราวทั้งอดีตและอนาคตได้ในพริบตา หลุมแบบนี้มักทำหน้าที่เป็นสัญลักษณ์ของการทำลายล้างและผลพวงจากความทะนงของมนุษย์หรือพลังเหนือธรรมชาติ แต่ขณะเดียวกันก็สามารถเป็นประตูสู่สิ่งที่ไม่รู้จัก เป็นจุดศูนย์กลางทางอำนาจ หรือเป็นบาดแผลที่ต้องเยียวยา มุมมองแบบนี้ทำให้ฉากหลุมในเรื่องที่ชอบดูมีชั้นความหมายเพิ่มขึ้นทุกครั้งที่นักเขียนตั้งใจวางเอาไว้ ในเชิงสัญลักษณ์ หลุมอุกกาบาตมักแทนความว่างเปล่า — ช่องโหว่ที่ดูดกลืนอดีตไว้ในเงามืดหรือความทรงจำของดินแดน บ่อยครั้งที่ผู้เขียนใช้ภาพนี้เพื่อบอกให้ผู้อ่านรู้สึกถึงความสูญเสีย ตัวอย่างที่เด่นชัดคือการที่ภูเขาไฟหรือลูกคลื่นระเบิดทิ้งไว้เป็นแอ่งลึกซึ่งสะท้อนการล่มสลายของอารยธรรม ใน 'The Lord of the Rings' สถานที่อย่างภูเขาไฟกลางที่เป็นจุดศูนย์กลางของอำนาจชั่วร้ายมีลักษณะเป็นแอ่ง ทรงพลังซึ่งทำให้โลกเปลี่ยนแปลงได้ทั้งในทางกายภาพและเชิงศีลธรรม ส่วนในงานแนวหลังมหาวิบัติอย่าง 'Fallout' หลุมจากการระเบิดนิวเคลียร์กลายเป็นสัญลักษณ์ของความผิดพลาดที่มนุษย์ไม่อาจกลับมาเป็นเหมือนเดิมได้อีกต่อไป แง่มุมอื่น ๆ ของสัญลักษณ์ก็คือการเป็นพอร์ทัลหรือจุดเปลี่ยน หลุมที่เปิดสู่มิติอื่นหรือสวรรค์ชั้นในสามารถแทนการเกิดใหม่ หรือการเดินทางสู่ความเข้าใจใหม่ ๆ ในนิยายแฟนตาซี ฉากที่ตัวละครต้องลงไปในหลุมเพื่อค้นหาความจริง มักเป็นการพิสูจน์ทั้งความกล้าหาญและการยอมรับบาดแผลของตนเอง ในระดับจิตวิทยา อีกมิติหนึ่งคือการเป็นสุสานหรือรังของความทรงจำ — หลุมที่เต็มไปด้วยซากของอดีต ทำให้ผู้พบเจอต้องเผชิญหน้ากับบาปหรือความเสียใจที่ถูกฝังไว้ โทนที่ผู้เขียนเลือกเมื่อใช้หลุมอุกกาบาตก็มีผลมากเท่ากับความหมาย ถ้าเล่าด้วยโทนมืดและทึม ตัวหลุมจะกลายเป็นภัยคุกคามที่ต้องหลีกเลี่ยง แต่ถ้าเล่าแบบอบอุ่นหรือลึกลับ หลุมอาจกลายเป็นแหล่งพลังหรือจุดเริ่มต้นของการเยียวยา ฉากการเดินทางลงไปแก้ปริศนาในหลุมมักเป็นจุดเปลี่ยนของตัวละครที่โดดเด่นเพราะมันบังคับให้ตัวละครเผชิญกับอดีต เป็นกระจกสะท้อนความเปราะบาง และมอบโอกาสให้เกิดการเติบโต สุดท้ายแล้วอะไรที่ชอบที่สุดเกี่ยวกับสัญลักษณ์นี้คือการที่มันทำงานได้หลายชั้นในเวลาเดียวกัน — เป็นทั้งปฐมบทของความหายนะและก้าวแรกของการเยียวยา ทั้งสองด้านนั้นทำให้ฉากในนิยายมีพลังมากขึ้นและทำให้เรื่องราวในจินตนาการยังคงดังก้องอยู่ในใจหลังจากปิดเล่มไปแล้ว

สมัยแรกที่ได้อ่านเรื่องสั้นของเขา ฉันรู้สึกได้ว่าเสียงเล่าเรื่องยังใกล้ชิดกับชีวิตประจำวันมากกว่าการเดินทางไปยังโลกอื่นๆ สไตล์การเขียนในมุมมองนี้เหมือนคนที่เริ่มจากการเขียนเรื่องสั้นหรือบทบรรณาธิการลงนิตยสาร มากกว่าจะตั้งใจเขียนนิยายขนาดยาวในแนวแฟนตาซีหรือไซไฟ ฉันเห็นธีมที่วนเวียนอยู่รอบความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน ภาพเมืองเล็ก ๆ หรือครอบครัวที่เต็มไปด้วยรายละเอียดจิปาถะ เป็นงานที่เน้นการสังเกตและการจับโทนของความเรียบง่ายอย่างละเอียด ก่อนที่จะขยายไปสู่การตั้งคำถามทางสังคมที่ลึกขึ้นเรื่อยๆ ความน่าสนใจคือความสามารถในการทำให้ฉากธรรมดากลายเป็นพื้นที่สำคัญของการสะท้อนและความรู้สึก ฉันจึงมองว่าเขาเริ่มจากแนวที่ใกล้เคียงกับนิยายชีวิตหรือเรียลิสม์ ที่ให้ความสำคัญกับตัวละครและบทสนทนา มากกว่าจะเป็นแนวที่เน้นพล็อตแบบลึกลับหรือโลกแฟนตาซี ใครที่ชอบงานที่ค่อย ๆ เปิดเผยความเปราะบางของคนจะชอบจังหวะแบบนี้ เพราะมันปล่อยให้รายละเอียดเล็กๆ พูดแทนทั้งเรื่อง

แฟนพันธุ์แท้วรรณกรรมไทยมักจะเจอคำถามนี้บ่อย ๆ และผมก็เป็นหนึ่งในนั้นที่ชอบขุดเรื่องแบบนี้เอง: โดยรวมแล้ว ผลงานของ 'เสกสรรค์ ประเสริฐกุล' ยังไม่เป็นที่รู้จักในฐานะงานแปลภาษาอังกฤษอย่างกว้างขวาง ผมมองว่ามีสองเหตุผลใหญ่สั้น ๆ ที่อธิบายปรากฏการณ์นี้ได้: ประการแรก แนวทางและบริบทของงานเขาเป็นงานที่ฝังตัวลึกในบริบทสังคมไทย ทำให้การแปลต้องการคนแปลที่เข้าใจบริบทท้องถิ่นอย่างลึกซึ้ง ประการที่สอง ตลาดหนังสือภาษาอังกฤษสำหรับงานแปลจากไทยยังค่อนข้างจำกัดเมื่อเทียบกับภาษาอื่น ๆ แม้จะมีกรณีความสำเร็จอย่าง 'Sightseeing' ของ 'Rattawut Lapcharoensap' ที่พิสูจน์ว่าเป็นไปได้ แต่ก็เป็นข้อยกเว้นมากกว่าจะเป็นกฎ อย่างไรก็ตาม ผมเองเห็นความหวังเล็ก ๆ จากแง่มุมของบทความวิชาการหรือรวมเล่มธีสิสที่แปลตอนสั้น ๆ ไปลงวารสารต่างประเทศเป็นครั้งคราว ซึ่งหมายความว่าอาจมีชิ้นส่วนของงานของเขาในรูปแบบแปลที่หาได้ยาก แต่ยังไม่มีฉบับสมบูรณ์ที่วางจำหน่ายในตลาดใหญ่ ถ้าชอบสไตล์การอ่านเชิงท้องถิ่นและอยากเห็นงานไทยในเวทีสากล สิ่งที่น่าสนใจคือติดตามรายชื่อบรรณาธิการหรือสำนักพิมพ์ที่นำงานไทยขึ้นสู่ภาษาอังกฤษ แล้วเก็บเป็นความหวังว่าผลงานของเขาจะได้โอกาสแบบเดียวกันในอนาคต

แว็บแรกที่ฉันนึกถึงคือการผสมผสานของงานที่เน้นความเป็นมนุษย์ท่ามกลางความโกลาหล และงานที่เล่นกับมิติของจิตใจ — นั่นทำให้คิดไปถึงอนิเมะไซไฟ/จิตวิญญาณจากญี่ปุ่นหลายเรื่องที่มีโทนคล้ายกัน เช่น 'Neon Genesis Evangelion' ที่เปิดช่องให้ตัวละครต้องต่อสู้กับความบอบช้ำภายในมากกว่าศัตรูภายนอก และ 'Serial Experiments Lain' ที่เล่นกับแนวคิดตัวตนและโลกเสมือนจนรู้สึกไม่แน่ใจว่าอะไรคือความจริง ฉันว่าถ้าดูงานของแทนไทจะพบการสอดแทรกความคิดเชิงปรัชญาและความไม่ชัดเจนของศีลธรรม บ่อยครั้งมันไม่ใช่การบอกว่าใครถูกหรือผิด แต่เป็นการตั้งคำถามกับโครงสร้างรอบตัว ในมุมของภาพและบรรยากาศ ผมมองเห็นเงาตะกอนของ 'Akira' ที่ใช้เมืองเป็นตัวละครสำคัญ — สถานที่กลายเป็นพื้นที่สะท้อนความขัดแย้งทางสังคม และการล่มสลายของระบบ แม้ว่าผลงานของแทนไทจะไม่จำเป็นต้องมีฉากระเบิดหรืองานภาพสเกลยักษ์ แต่องค์ประกอบการใช้เมืองหรือชุมชนเป็นพื้นหลังให้ปัญหาส่วนบุคคลขยายใหญ่ขึ้น นอกจากนี้งานวรรณกรรมเชิงสังคม-การเมือง เช่น '1984' หรือ 'Lord of the Flies' ก็ให้แนวคิดเรื่องอำนาจ ความกลัว และการแตกสลายของคุณธรรมเมื่อถูกกดดัน ฉันคิดว่าแทนไทนำแนวคิดพวกนี้มาปรับใช้ในระดับของตัวละครและสังคมเล็กๆ มากกว่าจะเป็นการพูดถึงระบบทั้งระบบอย่างตรงไปตรงมา หากถามในเชิงความรู้สึกส่วนตัว ผมชอบวิธีที่งานต่างๆ เหล่านี้หลอมรวมเป็นสำเนียงเฉพาะตัว — ไม่ได้ลอกแบบใคร แต่จับเอากลิ่นอายของการตั้งคำถามเชิงจริยธรรม ความโดดเดี่ยว และการสำรวจจิตใจมนุษย์มาใช้เป็นวัสดุก่อสร้าง เมื่อตามอ่านหรือดูผลงานของแทนไทแล้ว มันให้ความรู้สึกเหมือนนั่งฟังคนเล่าเรื่องซึ่งบางตอนเงียบ บางตอนดังจนเจ็บ บทสรุปจึงมักเป็นพื้นที่ว่างให้ผู้อ่านคิดต่อเอง มากกว่าจะป้อนคำตอบทั้งหมดให้จบในหน้าเดียว หรือฉากหนึ่งฉันเองก็ยังคงชอบความไม่แน่นอนนั้น — มันทำให้เรื่องอยู่กับเราได้นานกว่าบทสรุปที่สมบูรณ์แบบ

นี่คือวิธีที่ฉันมักใช้เติมคำว่ารักลงในช่องว่างให้มันหวานแบบไม่เลี่ยนและไม่ดูเขินเกินไป เวลาทำการ์ดวาเลนไทน์ ฉันมักเริ่มจากการคิดถึงภาพรวมก่อน—โทนที่อยากให้คนอ่านรับรู้ เช่น อบอุ่น ขี้เล่น หรือจริงจังแบบผู้ใหญ่ จากนั้นค่อยเลือกคำที่จะเติมในช่องว่างให้สอดคล้อง เช่น ถ้าอยากได้โทนอ่อนหวาน จะใช้คำว่า 'ฝ่าฟัน' เปลี่ยนเป็น 'คนที่อยู่เคียงข้าง' แทนคำที่ฟังยิ่งใหญ่เกินไป ยกตัวอย่างที่ฉันชอบคือฉากใน 'Kimi ni Todoke' ที่ความรักถูกสื่อด้วยการกระทำเล็กๆ แทนบทพูดยาวๆ ถ้าช่องว่างในการ์ดมีคำว่า '____ มันทำให้ฉันยิ้ม' ลองเติมเป็น 'การที่เธอทิ้งข้อความสั้นๆ ก่อนนอน' แทนการใส่คำว่า 'ความรัก' ตรงๆ มันทำให้ข้อความดูเป็นธรรมชาติมากขึ้นและมีภาพในใจตามมา ปิดท้ายฉันมักเพิ่มบรรทัดสั้นๆ ที่เป็นกลิ่นอายส่วนตัว เช่น วันที่ดูหนังด้วยกันหรืออาหารจานโปรดของเขา เพื่อให้การ์ดนั้นไม่ใช่ข้อความทั่วไป แต่เป็นความทรงจำที่เฉพาะเจาะจงแล้วก็ละมุนขึ้นได้จริงๆ

มักจะหาได้ตามร้านหนังสือใหญ่ ๆ ในกรุงเทพและหัวเมืองหลัก ถ้ากำลังมองหาเล่มตีพิมพ์ใหม่ ๆ หรือฉบับที่วางจำหน่ายตามปกติ ผมมักจะเริ่มจากแวะดูชั้นนิยายหรือชั้นวรรณกรรมของร้านอย่าง 'SE-ED' และร้านสโตร์ที่มีสาขากว้าง เพราะบางครั้งสต็อกของร้านใหญ่จะมีทั้งเล่มใหม่และเล่มพิมพ์ซ้ำที่ยังคงวางจำหน่ายอยู่ จากนั้นผมจะเปิดเว็บไซต์ของร้านเหล่านั้นเพื่อเช็กสาขาที่มีสินค้า หรือสั่งออนไลน์ถ้าสาขาใกล้บ้านไม่มีให้เลือก การสั่งออนไลน์มักสะดวกเพราะมีตัวเลือกแบบจัดส่งถึงบ้านและบางครั้งมีโปรโมชั่นที่ช่วยลดราคาได้บ้าง ส่วนถ้าอยากจับของจริงก่อนซื้อ การโทรถามสาขาก่อนเดินทางก็ช่วยได้มาก สำหรับเล่มที่หายากกว่าหรือฉบับเก่าที่ร้านมาตรฐานไม่มีอยู่แล้ว ผมมักจะขยับไปที่ร้านหนังสือมือสอง หรือตลาดหนังสือเก่า เพราะที่นั่นมักมีคนคัดแยกเก็บเล่มที่หมดจากชั้นวางของใหม่และอาจเจอรุ่นพิเศษซ่อนอยู่บ้าง ในมุมประสบการณ์ส่วนตัว การได้เล่มที่หายากจากร้านมือสองมักให้ความรู้สึกพิเศษกว่าแค่สั่งออนไลน์อย่างเดียว