Kumpas

Limang taon na ang nakaraan ng idineklara ang magkabiyak, si Augustin at Amelia. Tumutol ang lahat ngunit anong magagawa ng sabi-sabi ng mga mamamayan kung nagbaba na ng huling salita si Don Griyego ang pinakamataas na Heneral sa San Vicente. Kunot na kunot ang noo ni Donya Felicidad sa naging desisyon ng kaniyang asawang si Don Griyego sa pagiisang dibdib ng dalawa. Hindi niya gustong ipakasal ang kaniyang anak-anakan na si Augustin sa isang Aliping ipinagbili lamang sa kanila upang maging Alila. Tila lahat ay nagulat sa anunsyong naganap sa Bayan. ‘Kasalan Sa Simbahan ng Ginoong si Augustin at Binibining si Amelia. Gaganapin sa simbahan ng Santuario de San Vicente.’ Araw ‘yon ng Huwebes ika-dalawang pu’t walo ng Agosto. Ang kasalan ay magaganap sa ikalabing-dalawa ng Septyembre araw ng Biyernes. Usap-usapan sa bayan ang Kaganapan sa nayon. Lahat nagulantang. Walang araw na hindi pinaghahandaan ng bawat-isa ang kasalang magaganap. Kaniya-kaniyang balot ng regalo at naghihintay s

Nadako ang paningin ko sa isang pintuan. Tila na tuod ako sa kinatatayuan ng buksan ng katulong ang napakalaking silid. Hindi ko akalaing ganito nila itrato ang kanilang mga kasambahay. Nawala ang aking ulirat.Umimik ang isang babae, “Ako si Flora namamahala sa mga katulong at tagapagalaga ni Augustin. Hija, magpahinga ka tawagin mo ako kung may kailangan. Bukas na bukas ituturo namin sayo ang mga dapat mong gawin.” prinoproseso ko ang kaniyang mga salita. bago dahang-dahang tumango. Oo nga pala bukas na bukas kailangan kong maghanda upang hindi ko mabigo ang aking tiyo. Alam ko na ang kahihinatnan kung sakaling may mangyareng hindi ayon sa kaniyang nais. Malilintikan ako kailangan kong pagbutihin ang pagsisilbi habang naririto ako. Nang isarado na ang pinto naupo ako sa aking higaan.“Napakalambot.” mahinang saad ko pinasadahan ko ng tingin ang pader, ang papag, ang estante at ang salamin. Napipikit akong nahiga.Nagulat ako ng may kumakatok sa labas ng pintuan, patuloy sa pagtawag

Ilang sandali natapos ko na ang pagaayos ng napamitas. Tumuloy na ako sa hapag, nahagip ng mata ko si Don Griyego nagbabasa ito ng dyaryo. Matapos akong bumati ay bumaling ang paningin nito saakin. “Hija, namitas ka ba ng mga bunga sa hacienda?” tanong nito. tumango ako at dumugtong.“Mga hinog ho ang kinuha ko upang hindi na maghintay bago kainin.” napangiti ito.“Napakatatamis ng mga bunga ng prutas roon, noong kabataan ko’y hindi pa man sa akin ang lupa iyon ay lagi akong pumupuslit upang makapasok para lamang makakuha ng mangga.” kumikislap ang kaniyang mga mata na animo’y binabalikan ang matamis na nakaraan. “Ipasabi mo lang kung kailan mo nais bumalik roon, napakasariwa ng hangin at napakaganda ng tanawin mula doon.” dugtong pa niya, tama siya gugustuhin ko ngang bumalik sa hacienda. Wala ang mahaba-habang lakbayin kung ganoon kaganda ang tanawing maabot ng iyong pantingin. “Sige ho, ngunit ayaw kong makaistorbo sa mga tao doon kaya bibisi-bisita nalang ako kung may libreng o

Isang linggo na ang nakaraan ng dalhin ako ni tiyo Leon dito sa palasyo, pinagsisikapan kong makitungo sa bawat isa. Ang tanging pinagkakaabalahan ko ay ang hardin at ang kusina, hindi pa ako masyadong maalam sa mga pagluluto kaya naging gabay ko si Manang Flora. Hindi ko na muling nakita si Pablo, ngunit dito na namamalagi si Augustin. Nadadaanan ko ang silid nito, minsan ako naman ang nagaaya ditong kumain pagnauutusan ni Manang Flora.Nasasanay na ako sa pamamalagi rito, may mga naging kaibigan na rin ako, si Lira ang pinakakasundo ko marahil dahil sa aming edad. Siya ang namamalengke at tagapagbili sa bayan. Madalas akong sumasama sa kaniya upang matulungan siyang mamili ng mga sariwang isda, karne at mga gulay. Wika niya kase madalas siyang mabulyawan ni Manang Flora dahil bilasa ang mga napipili niya.Kasalukuyan akong nagdidilig ng mga tanim na bulaklak sa hardin ng mapansin ko ang lalaki, si Senyor Augustin nagbabasa ito ng libro sa gilid. Tumikhim ako, bumaling ang kaniyang

Umalingawngaw ang putok sa buong kagubatan. Nagsilabasan din ang mga mangangaso na bahagyang nagulat sa mga guwardiya sibil. Naalis na ang nakasipit na bakal kay Julio, tinapalan ko ng tela at dahon ang balat niyang nabaunan ng matalas na parte ng bakal. Tinignan ng kapitan ang mga mangangasong naglagay bitag sa daanan.“Pasensya na kapitan, Akala namin ay walang magdaraan sa kagubatan ngayong araw.” paumanhin ng isang mangangaso.“Hindi dapat ninyo nilalagyang bitag ang tabas na damong may lupa. Kahit pa maaring walang magdaan, ipamamalita ko kay Don Griyego ang nangyari upang wala ng makapangaso sa lugar na ito.” pagsasalitang may bahid na galit ni Kapitan. Tinignan ko ang mukha ng mga mangangaso, pamilyar ang mga ito lalo na ang isang matandang lalaking nanlulumo sa sinabi ng kapitan. Marahil ito ang kaniyang hanap-buhay.“Kapitan, hindi na kailangan. Ako na ang bahalang magsabi kay Don Griyego ng insidente. Upang hindi mawalan ng pagkakakitaan ang mga mangangaso.” singit ko sa us