คณะกรรมการคัดเลือกหนังสือซีไรต์ใช้เกณฑ์การตัดสินอย่างไร

อีกมุมหนึ่งที่มักถูกจับตามองคือการมีส่วนร่วมทางสังคมของผลงานและความกล้าของผู้เขียนที่จะสะท้อนปัญหาที่คาอยู่ในสังคมปัจจุบัน ความสามารถของงานในการกระตุ้นการอภิปรายหรือท้าทายความคิดแบบเดิม ๆ มักทำให้กรรมการหันมามองอย่างจริงจัง แม้ว่าบางครั้งงานนั้นจะไม่ใช่ผลงานที่เขียนดีสุดเพียงอย่างเดียวก็ตาม

ฉันเชื่อว่าคณะกรรมการยังคำนึงถึงความครบถ้วนของงาน—ตั้งแต่โครงเรื่องไปจนถึงการจัดพิมพ์—และความรับผิดชอบต่อผู้อ่าน เช่นผลงานที่นำเสนอปัญหาเชิงสังคมควรทำด้วยความละเอียดอ่อนและมีน้ำหนัก ตัวอย่างงานอย่าง 'สะพานเล็ก' ที่หยิบประเด็นชนบทมาร้อยเรียงด้วยมุมมองที่ลึก ทำให้เรื่องไม่เพียงโดดเด่นในแง่เนื้อหา แต่ยังมีพลังในการเปลี่ยนมุมมองของผู้อ่านได้จริง ๆ นี่แหละคือสิ่งที่ทำให้การตัดสินรางวัลเป็นมากกว่าการให้คะแนน แต่เป็นการชั่งน้ำหนักว่าหนังสือเล่มนั้นจะอยู่ในรากวรรณกรรมของชาติหรือไม่

เกณฑ์เชิงภาษามักจะได้รับการย้ำบ่อยที่สุดเมื่อพูดถึงการตัดสิน: ความสละสลวยของประโยค ความสามารถในการใช้ภาษาที่ทั้งชัดและมีสีสัน รวมถึงความสามารถในการเล่าเรื่องผ่านสำนวนที่ไม่ซ้ำแบบใคร ซึ่งฉันมักให้ความสนใจกับจังหวะของประโยคและการเลือกคำที่สามารถกระตุ้นความคิดผู้อ่านได้ทันที

อีกเรื่องที่ไม่ควรมองข้ามคือความเชื่อมโยงระหว่างรูปแบบกับเนื้อหา — ถ้าภาษาแปลกแต่ไม่สนับสนุนธีมของเรื่องก็จะกลายเป็นลูกเล่นที่ว่างเปล่า เทียบกับงานอย่าง 'เวิ้งว้าง' ที่ใช้ภาษากระชับแต่เติมเต็มด้วยความเงียบของฉาก ทำให้ภาพรวมของเรื่องมีพลัง ขณะเดียวกันกรรมการจะพิจารณาประเด็นทางสังคมและความกล้าหาญในการพูดประเด็นที่อาจเป็นเรื่องละเอียดอ่อน เพราะรางวัลนี้ไม่ได้มองแค่ความงามของภาษา แต่ยังมองถึงผลกระทบทางความคิดต่อสังคม งานที่สามารถสร้างบทสนทนาหรือเปลี่ยนมุมมองผู้อ่านได้ มักจะได้คะแนนพิเศษจากกรรมการในด้านนี้

เกณฑ์การตัดสินของคณะกรรมการซีไรต์มีหลายชั้นและไม่ได้วัดเพียงความชอบส่วนตัวเท่านั้น: การอ่านงานวรรณกรรมที่เข้าชิงจะเริ่มจากการจับใจความว่าผลงานนั้นมีคุณค่าทางภาษาและรูปแบบมากน้อยแค่ไหน และผมมักตั้งใจมองหาความกล้าในการทดลองรูปแบบที่ยังไม่เคยเห็นบ่อย ๆ

ผมมองว่าองค์ประกอบหลัก ๆ ที่กรรมการให้ความสำคัญประกอบด้วย ภาษาและสำนวนที่มีความชัดเจนหรือเปล่า ความเป็นต้นฉบับทั้งในมุมมองและโครงเรื่อง ความลึกของธีมที่สะท้อนสังคม หรือมิติทางจิตวิทยาของตัวละคร รวมทั้งการเรียบเรียงโครงสร้างเรื่องว่าพาเราไปสู่จุดหมายได้แนบเนียนหรือไม่ นอกจากนี้ยังมีเกณฑ์เรื่องผลกระทบต่อวรรณกรรมไทย — ว่าผลงานนั้นช่วยเปิดพื้นที่การพูดคุยใหม่ ๆ ให้กับสังคมหรือวงการวรรณกรรมอย่างไร

สิ่งที่ผมชอบเห็นคือผลงานที่กล้าท้าทายรูปแบบ เช่นงานอย่าง 'ทะเลสาบกลางไฟ' ที่ใช้ภาษาพรรณนาไม่เหมือนใคร ทำให้กรรมการต้องถกเถียงกันยาว แต่สุดท้ายการตัดสินมักลงที่ความสอดคล้องระหว่างจุดประสงค์ของผู้เขียนกับทักษะทางภาษาและการจัดโครงสร้างงาน เรื่องเล็ก ๆ อย่างการพิสูจน์อักษรและคุณภาพการพิมพ์ก็มีผลในระดับหนึ่งเพราะมันสะท้อนความเป็นงานสมบูรณ์ เมื่อตัดสินใจแล้วกรรมการมักจะสรุปกันเป็นมติร่วมที่คำนึงถึงทั้งศิลปะและความรับผิดชอบต่อผู้อ่าน — นี่คือเหตุผลที่การชิงชัยดูทั้งเป็นธรรมและเต็มไปด้วยการถกเถียงที่ลงลึก