นักแปลไทยจะตีความคำศัพท์ใน ชิงสุกก่อนห่าม อย่างไร?

การเลือกว่าจะถ่ายทอดคำศัพท์แบบไหนใน 'ชิงสุกก่อนห่าม' ขึ้นกับผู้อ่านเป้าหมายและการรักษาจังหวะเรื่องราว ผมมักแบ่งแนวทางเป็น 1) แปลแบบอธิบายเพิ่มเพื่อความชัด 2) แปลเชิงปรับให้เข้ากับสำนวนไทย และ 3) ใช้ทับศัพท์แล้วใส่คำอธิบายเมื่อต้องการรักษาเอกลักษณ์ของคำ ตัวอย่างเช่นคำเรียกเครื่องมือหรือตำแหน่งที่มีความเฉพาะตัว ถ้าแปลตรง ๆ อาจทำให้เสียจังหวะบทสนทนา แต่ถ้าปรับจนหมดความเป็นต้นฉบับก็ทำให้โลกในเรื่องจืดลง

ผมยังพิจารณาระดับภาษา (register) ของตัวละครอย่างละเอียด บทพูดของคนแก่ คนในชนบท หรือคนที่มีการศึกษา จะต้องสะท้อนจากคำแปลให้ได้ ถ้าไม่รักษาระดับภาษานั้น ผู้อ่านจะรับรู้อะไรผิดเพี้ยนไปได้ง่าย ผมเคยเห็นงานแปลของ 'The King's Avatar' ที่เลือกใช้คำเทคนิคเกมแบบไทย ๆ ซึ่งช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจเร็วขึ้น นั่นคือบทเรียนที่ผมนำมาใช้กับงานแปลที่มีศัพท์เฉพาะเช่นกัน สุดท้ายผมมองว่าการใส่โน้ตสั้น ๆ ในบางจุดช่วยคงความหมายโดยไม่ทำลายบรรยากาศ ดังนั้นการตัดสินใจจึงไม่ใช่เรื่องของถูก-ผิด แต่เป็นการเลือกสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับการเล่าเรื่องภาษาไทย

การแปลคำศัพท์ใน 'ชิงสุกก่อนห่าม' เป็นงานที่ต้องต่อรองระหว่างความหมายกับน้ำเสียงของต้นฉบับ ในหลายครั้งผมต้องตัดสินใจว่าจะยึดคำตรงตัวหรือจะปรับให้คนอ่านภาษาไทยรับได้โดยไม่เสียจังหวะเรื่องราว การเลือกคำสื่อความแตกต่างระหว่างการเป็นคำเฉพาะทาง เช่น คำที่เกี่ยวกับการปลูกผัก วิถีชีวิตชนบท หรือสำนวนโบราณ ทำให้ผมต้องคิดทั้งบริบทและจังหวะของบทสนทนา ถ้าต้องรักษาความขำขันของตัวละครไว้ แปลแบบตรงตัวอาจดูตัน แต่ถ้าดัดแปลงมากเกินไปก็เสี่ยงทำให้ภาพวาดในใจผู้อ่านเปลี่ยนไป

ประเด็นหนึ่งที่ผมมักเจอคือคำที่มีชั้นวรรณยุกต์ทางวัฒนธรรม เช่น คำเปรียบเปรยเชิงชนบทหรือศัพท์เรียกขานเฉพาะท้องถิ่น การแปลคำเหล่านี้ผมมักเลือกแนวทางสองแบบ คือให้ความหมายตรง ๆ พร้อมคำอธิบายในวงเล็บเล็กน้อยเมื่อจำเป็น กับอีกแบบคือหาคำไทยที่มีโทนใกล้เคียงแล้วปล่อยให้ความรู้สึกทำงาน เช่น คำที่สื่อถึงความเรียบง่ายของชีวิตชนบท ผมมักเลือกคำที่คนไทยคุ้นเคยแทนการทับศัพท์เพราะอยากให้ภาพในหัวผู้อ่านชัดเจนขึ้น

เมื่อเปรียบเทียบกับงานที่ผมเคยอ่านและแปลอย่าง 'Mo Dao Zu Shi' วิธีการรักษาเสียงของตัวละครสำคัญมาก ตรงนี้ผมมักยอมเสียความแม่นยำเชิงคำศัพท์บางส่วนเพื่อแลกกับความเป็นธรรมชาติของบทสนทนา ผลลัพธ์อาจไม่ใช่คำแปลที่ตรงตัวที่สุด แต่มันทำให้บทบาทและอารมณ์ของตัวละครในภาษาไทยยังเดินได้ไม่สะดุด — นี่แหละคือสิ่งที่ผมมองว่าสำคัญในการแปลงานอย่าง 'ชิงสุกก่อนห่าม'

บางคำใน 'ชิงสุกก่อนห่าม' ทำให้ผมต้องยิ้มก่อนเขียนคำแปล เพราะมันเต็มไปด้วยรสชาติท้องถิ่นและมุกสั้น ๆ ที่อาจหลุดหายถ้าแปลตรง ๆ ผมชอบใช้วิธีหยิบอารมณ์ของประโยคมาเป็นตัวตั้งมากกว่าการยึดตัวสะกดของคำเสมอไป ตัวอย่างง่าย ๆ เช่นสำนวนเปรียบเปรยเกี่ยวกับการเกษตร ที่ถ้าแปลเป็นคำต่อคำอาจฟังแข็ง แต่ถ้าหาคำเปรียบเทียบไทยที่ได้อารมณ์เดียวกัน ผมจะเลือกใช้แบบนั้นเสมอ

อีกมุมหนึ่งผมเห็นความสำคัญของชื่อตัวละครและคำรองรับทางวัฒนธรรม บางครั้งผมปล่อยให้คำเดิมอยู่ในรูปทับศัพท์และตามด้วยคำอธิบายสั้น ๆ เพื่อให้ผู้อ่านยังได้กลิ่นความต่างประเทศของเรื่อง แต่ก็ไม่ได้ยัดเยียดรายละเอียดมากเกินไป การบาลานซ์นี้ทำให้ผู้อ่านที่ติดตามนิยายแปลรู้สึกคุ้นเคยโดยไม่หลุดจากโทนของเรื่อง ซึ่งเป็นสิ่งที่ผมให้ความสำคัญเวลาแปลงานแนวเดียวกับ 'Solo Leveling' ที่เคยอ่าน — ต้องยืดหยุ่นแต่มีความเคารพต่อต้นฉบับในเวลาเดียวกัน