ประวัติ เยอรมัน สมัยสงครามโลกถูกนำเสนอในนิยายอย่างไร?

มีนิยายบางเล่มที่ฉีกกรอบการเล่าเรื่องประวัติศาสตร์จนผมต้องยอมรับว่ามันฉลาด

ผมชอบเมื่อผู้เขียนใช้มุมมองเล็กๆ เพื่อสะท้อนเรื่องใหญ่ ตัวอย่างเช่น 'Er ist wieder da' ที่ใช้การเสียดสีและฮิวเมอร์มาสะท้อนภัยของอุดมการณ์ ลักษณะการเล่าแบบนี้ทำให้คนอ่านหยุดหัวเราะแล้วค่อยๆ รู้สึกไม่สบายใจ ซึ่งเป็นวิธีที่ทรงพลังในการเตือนใจ

อีกด้านหนึ่ง 'The Reader' เสนอประเด็นความผิดและการให้อภัยผ่านความสัมพันธ์ส่วนตัว มันไม่ได้ตัดสินอย่างชัดเจน แต่บังคับให้ผมคิดถึงรุ่นต่อไปและการสืบทอดความทรงจำ ทั้งสองเล่มต่างกันในโทนและสไตล์ แต่กลับร่วมกันบอกว่าเรื่องราวของเยอรมันสมัยสงครามโลกถูกเล่าผ่านการตัดสินใจเล็กๆ ของมนุษย์ ไม่ใช่แค่ภาพมหากาพย์เท่านั้น

การเล่าเรื่องประวัติศาสตร์เยอรมันในยุคสงครามโลกมักไม่ใช่แค่การเรียงเหตุการณ์แบบพรายน้ำ แต่กลายเป็นการสำรวจจิตใจและสังคมที่แหลกสลายไปพร้อมกัน

ผมชอบมุมมองที่นิยายเลือกตัดเข้ามาแบบเงียบๆ แล้วตีความความธรรมดาให้กลายเป็นภาพใหญ่ เช่นใน 'Les Bienveillantes' ที่เล่าเรื่องผ่านสายตาของคนที่กลายเป็นเครื่องจักรของรัฐ การอ่านทำให้เข้าใจวิธีที่อุดมการณ์และระบบการทำงานสามารถกลืนความเป็นมนุษย์ได้อย่างช้าๆ แต่ก็ไม่ใช่การให้ความเห็นง่ายๆ เท่านั้น เพราะนิยายบางเรื่องกลับเน้นการรื้อความทรงจำของผู้ถูกกดทับอย่าง 'Alone in Berlin' ที่แสดงให้เห็นความทุกข์ของคนธรรมดาซึ่งต้องดิ้นรนในโลกที่ถูกควบคุม

นอกจากนี้ยังมีงานที่เลือกถ่ายทอดความโหดร้ายแบบไม่ปรุงแต่ง เช่นฉากใน 'Der Untergang' ที่เห็นการล่มสลายของการเมืองและความหวังในระดับที่เป็นภาพรวมและรายละเอียดของคนใกล้ชิด การผสมกันระหว่างการเล่าแบบภายใน (interior monologue) กับภาพรวมประวัติศาสตร์ทำให้ผมรู้สึกว่าการอ่านนิยายประวัติศาสตร์เยอรมันไม่ใช่แค่การเรียนรู้ข้อเท็จจริง แต่มันคือการตั้งคำถามถึงความรับผิดชอบ collective และความสามารถของภาษาที่จะจับภาพความจริงที่ซับซ้อน

สุดท้าย นิยายเหล่านี้มักทำหน้าที่เป็นกระจกที่บีบให้ผู้อ่านมองตัวเองด้วย แม้ฉันจะไม่ได้อยู่ในเหตุการณ์ แต่การอ่านทำให้รู้สึกถึงแรงเสียดทานระหว่างการบอกเล่า ความจริง และการลืม ซึ่งนั่นแหละคือความน่าสะพรึงและงดงามของนิยายประวัติศาสตร์เยอรมันยุคสงครามโลก

การอ่านนิยายที่ตั้งฉากในเยอรมันช่วงสงครามโลกเปิดมุมมองหลายแบบในหัวผม แต่ผมชอบแยกให้ชัดเป็นแนวทางใหญ่ๆ สองสามแบบเพื่อง่ายต่อการพูดถึง

1) มุมมองของผู้กระทำ: นิยายแนวนี้มักสำรวจจิตสำนึกของคนที่มีส่วนร่วมในเครื่องจักรสงคราม ทำให้เราเห็นเหตุจูงใจ ความชินชา และการหล่อหลอมอุดมการณ์ ตัวอย่างที่ผมชอบคือ 'The Tin Drum' ที่ใช้การไหลของนิยายเพื่อสะท้อนการเปลี่ยนแปลงของสังคมและการหายไปของความไร้เดียงสา

2) มุมมองของผู้ตกเป็นเหยื่อและคนธรรมดา: งานอย่าง 'The Book Thief' ใช้วิธีเล่าแบบมีน้ำหนักความเป็นมนุษย์ ทำให้เห็นผลกระทบของการเมืองที่มีต่อชีวิตประจำวัน การใช้ตัวละครเด็กหรือคนธรรมดาช่วยให้ความโหดร้ายดูใกล้ชิดและเข้าใจง่ายขึ้น

3) มุมมองเสียดสีหรือจินตนาการแทนจริง: มีนิยายที่เล่นการเปรียบเทียบหรือสร้างพาราเล็ต เช่น 'Fatherland' ที่เป็นนิยายแนว alternate history ใช้การสมมติฐานเพื่อสะท้อนประเด็นทางการเมืองและศีลธรรม

จากมุมมองส่วนตัว ผมมักจะกลับไปหางานที่ไม่ยอมให้คำตอบง่ายๆ แต่กระตุ้นให้ตั้งคำถามต่อความรับผิดชอบของสังคมและการจดจำในฐานะมนุษย์