หนังสือ รางวัล ซี ไร ต์ ทั้งหมด ที่เป็นหนังสือแปลกับหนังสือไทยชนะบ่อยแค่ไหน?

บอกตรงๆว่าประเด็นนี้เป็นเรื่องที่ผมสนใจมาก เพราะมันเกี่ยวกับความต่างระหว่างงานเขียนต้นตำรับกับงานที่ถูกนำเข้าและแปลเข้ามาในภาษาไทย ซึ่งสะท้อนทั้งรสนิยมผู้อ่านและโครงสร้างรางวัลด้วย ในภาพรวม รางวัลซีไรต์มักให้เกียรติผลงานต้นฉบับที่เขียนเป็นภาษาไทยหรือผลงานของนักเขียนไทยเป็นหลัก เพราะวัตถุประสงค์ของรางวัลคือการผลักดันวรรณกรรมไทยและผู้สร้างสรรค์ท้องถิ่น ดังนั้นหนังสือที่เป็นงานแปลจากภาษาต่างประเทศจึงแทบจะไม่ได้รับชัยชนะในรางวัลนี้เลย เมื่อมองในเชิงสถิติแล้ว ความถี่ของการชนะของหนังสือแปลเมื่อเทียบกับหนังสือไทยแท้จึงอยู่ในระดับต่ำมาก หรือจะพูดว่าแทบไม่มีเลยก็ไม่ผิดนัก

การที่หนังสือแปลไม่ได้รับรางวัลใหญ่ประเภทนี้บ่อยเกินไปมีเหตุผลหลายด้าน ประการแรกคือหลักเกณฑ์ของหลายรางวัลมักกำหนดชัดเจนว่าต้องเป็นงานประพันธ์ต้นฉบับในภาษาที่รางวัลนั้นให้การยอมรับ ประการที่สองคณะกรรมการมักให้ความสำคัญกับการสะท้อนบริบทสังคม วัฒนธรรม และประสบการณ์ร่วมของผู้อ่านในประเทศนั้น ๆ ซึ่งงานแปลแม้จะยอดเยี่ยม แต่โดยแก่นแท้มักมาจากบริบทและกรอบความคิดของต้นฉบับต่างชาติ ทำให้การชื่นชมในเชิงคุณค่าทางวรรณกรรมไทยอาจแตกต่างกันไป ประการที่สามคือการแปลเองมักถูกพิจารณาเป็นภูมิศาสตร์การสร้างสรรค์อีกแบบหนึ่ง—คือคนแปลมีบทบาทสำคัญ แต่รางวัลที่มอบให้ผู้เขียนมักมุ่งที่ผู้สร้างต้นฉบับมากกว่า ดังนั้นงานแปลจึงมักถูกจัดให้อยู่ในหมวดหรือรางวัลเฉพาะทางสำหรับแปลมากกว่าการแข่งขันหลัก

ในฝั่งของตลาดและความนิยม ความจริงคือหนังสือแปลมีบทบาทสำคัญกับผู้อ่านไทยมาก ไม่ว่าจะเป็นนิยายแปลจากภาษาอังกฤษ ญี่ปุ่น เกาหลี หรือจีน ที่ทำให้วรรณกรรมโลกเข้าถึงผู้ชมไทยจำนวนมาก แต่มาตรฐานการตัดสินรางวัลระดับชาติมักแยกความต่างนี้ออกอย่างชัดเจน ทำให้หนังสือไทยต้นฉบับมีโอกาสชนะบ่อยกว่าอย่างชัดเจน อย่างไรก็ตาม มีเวทีหรือรางวัลย่อยที่ให้ความสำคัญกับการแปลและผู้แปลโดยตรง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่งานแปลจะได้รับการยอมรับและชื่นชมในด้านทักษะการแปลและการรักษาจังหวะวรรณกรรมของต้นฉบับได้มากกว่า

สรุปแล้ว ถ้ามองเฉพาะรางวัลใหญ่แบบที่มุ่งส่งเสริววรรณกรรมท้องถิ่น หนังสือไทยชนะบ่อยกว่างานแปลอย่างเห็นได้ชัด งานแปลยังคงเป็นแหล่งอาหารอบอุ่นให้ผู้อ่านและขยายมุมมองวรรณกรรม แต่การได้รับรางวัลหลักมักเป็นเรื่องที่ยากกว่าและไม่ค่อยเกิดขึ้นนัก เรื่องนี้ทำให้ผมรู้สึกชื่นชมทั้งนักเขียนไทยที่ผลักดันวรรณกรรมท้องถิ่นและนักแปลที่ทุ่มเททำให้โลกวรรณกรรมต่างประเทศมาถึงมือเรา ทั้งสองฝ่ายช่วยเติมเต็มกันจนฉันยังคงตื่นเต้นทุกครั้งเมื่อตั้งตารอผลงานใหม่ๆ