อนิเมะ ยูโทเปีย ต่างจากนิยายต้นฉบับตรงไหนบ้าง

แวบแรกที่ได้เจอตัวละครหลักของ 'ยูโทเปีย' ทำให้ฉันนึกถึงความขัดแย้งภายในตัวเองมากกว่าแค่ภายนอกของโลกที่สร้างขึ้นมา ผู้เป็นแกนกลางของเรื่องไม่ได้เป็นฮีโร่สมบูรณ์แบบ แต่เป็นคนที่เติบโตในเมืองที่ถูกจัดวางไว้ด้วยกฎเกณฑ์แน่นหนา จิตใจของเขาถูกหล่อหลอมจากการสูญเสียและความรับผิดชอบตั้งแต่อายุยังน้อย ทำให้เวลาเผชิญกับการตัดสินใจหนัก ๆ เขาจะเลือกวิธีที่คำนึงถึงผลกระทบต่อผู้อื่นก่อนเสมอ ภายนอกดูเยือกเย็นและมีตรรกะ แต่ภายในเต็มไปด้วยความไม่แน่นอนและความกลัวว่าจะทำผิดพลาด ฉันชอบฉากหนึ่งที่เขาต้องเลือกระหว่างความจริงกับการปลอบใจคนรอบข้าง เหมือนฉากใน 'Neon Genesis Evangelion' ที่ไม่ได้ให้คำตอบง่าย ๆ นั่นแหละ ทำให้เขาน่าสนใจเพราะความเป็นมนุษย์ที่เปราะบางและกล้าลงมือจึงต่างกันไปในแต่ละสถานการณ์

อยากเล่าให้ฟังแบบละเอียดเกี่ยวกับโครงสร้างของนิยายแนวยูโทเปีย เพราะมันไม่ใช่แค่เรื่องราวของเมืองดีๆ เท่านั้น ฉันมักนึกถึงต้นแบบอย่าง 'Utopia' ของโธมัส มอร์ ซึ่งเล่าผ่านมุมมองนักเดินทางที่ไปเจอสังคมอุดมคติแล้วนำมาพูดคุยกันอีกที วิธีเล่าในงานแนวนี้จึงมักเป็นกรอบเล่าเรื่องแบบรายงานหรือบทสนทนา ทำให้ผู้อ่านได้เห็นภาพรวมระบบสังคม—ตั้งแต่การจัดการทรัพย์สิน การกระจายงาน การศึกษา ไปจนถึงค่านิยมทางศีลธรรม คอนเซ็ปต์สำคัญไม่ใช่แค่โชว์โลกสวย แต่เป็นการตั้งคำถามเชิงวิพากษ์: อะไรที่เราต้องสละเพื่อความเป็นระเบียบ? ใครได้ประโยชน์จากกฎเกณฑ์เหล่านั้น? บ่อยครั้งงานประเภทนี้จึงเป็นทั้งความฝันและการเตือนใจในคราวเดียว ทำให้ผมชอบหยิบมาคิดเปรียบเทียบกับสังคมปัจจุบันอยู่เสมอ

บ่อยครั้งชื่อ 'ยูโทเปีย' ทำให้คนหวังภาพโลกสมบูรณ์แบบ แต่เมื่ออ่าน 'Utopia' ของ Thomas More ในมุมมองสังคมวิทยา ฉันเห็นมันเป็นทั้งคำเยินยอและการเหน็บแนมไปพร้อมกัน งานชิ้นนี้ไม่ได้เสนอโฉมหน้าของสังคมที่สวยงามแบบตรงไปตรงมา แต่กลับตั้งคำถามกับโครงสร้างที่คนยุคโมเดิร์นถือว่าเป็นเรื่องปกติ—ทรัพย์สินส่วนบุคคล กฎกติกาทางศาสนา และการลงโทษ ความน่าสนใจคือความตั้งใจให้ผู้อ่านสับสนว่าเป็นแบบอย่างหรือการประชด การอ่านแบบนี้เปิดพื้นที่ให้ชวนคิดต่อว่าเมื่อสังคมถูกออกแบบมาเพื่อความเป็นธรรม อะไรจะถูกยอมแลก และใครได้ประโยชน์จากการออกแบบนั้น ฉันมักคิดว่าการตีความแบบนี้กระตุ้นให้มองปัญหาสังคมเชิงโครงสร้าง เช่น การกระจายทรัพยากร หรือบทบาทของกฎหมายในเรื่องความยุติธรรม มากกว่าจะยึดถือแนวคิดว่า ‘ยูโทเปีย = ดีเสมอ’ ซึ่งเป็นมุมมองที่ตั้งใจทำให้ฉันไม่สบายใจแบบที่ควรจะรู้สึกกับงานเชิงอุดมคติแบบนี้

มีงานคลาสสิกที่ยากจะไม่เอ่ยถึงเมื่อพูดถึงต้นตอความคิดของ 'Utopia' — นั่นคือ 'Republic' ของเพลโต ซึ่งเป็นแบบอย่างของการจินตนาการเมืองอุดมคติที่จัดระบบชีวิตให้เป็นระเบียบและมีความยุติธรรม การอ่าน 'Republic' ทำให้ผมเข้าใจว่าการเขียนเมืองในอุดมคติไม่ได้เกิดจากความว่างเปล่า แต่มาจากการตั้งคำถามว่าโครงสร้างทางการเมืองและศีลธรรมควรเป็นอย่างไร บ่อยครั้งความคิดของเพลโตที่เน้นการศึกษา ความยุติธรรม และบทบาทของผู้ปกครองที่มีคุณธรรม ถูกนำมาพลิกแพลงเป็นการตั้งข้อสังเกตใน 'Utopia' ว่าถ้าลำดับความสำคัญเปลี่ยนได้ เมืองอาจจะดูต่างออกไปได้อย่างไร ในฐานะผู้อ่านที่ชอบจับความเชื่อมโยงทางความคิด ผมมองว่าโครงสร้างเชิงปรัชญาของเพลโตคือรากหนึ่งที่ทำให้ 'Utopia' ไม่ใช่แค่นิยายนิทาน แต่เป็นบทสนทนาเชิงปรัชญากับอดีตและปัจจุบัน

ความรู้สึกแรกที่มักฉุดให้ฉันกลับไปอ่านแฟนฟิคยูโทเปียอีกครั้งคือความอบอุ่นแบบไม่ฉาบฉวยของมัน เมื่อมองย้อนกลับไปในจักรวาลของ 'Fullmetal Alchemist' ฉันชอบแฟนฟิคที่ปิดบาดแผลสงครามด้วยการสร้างสังคมใหม่ที่ทุกคนได้มีบทบาท ไม่ใช่แค่ฉากฮีลเลอร์หรือชีวิตเรียบง่าย แต่เป็นการสำรวจผลของการให้อภัยและการจัดระเบียบสังคมใหม่อย่างจริงจัง เรื่องที่ฉันชอบจะเริ่มจากโปรล็อกที่อธิบายการฟื้นฟูหลังสงครามแล้วค่อยเล่าถึงโครงการเล็กๆ เช่นโรงเรียนช่าง หรือชุมชนร่วมแรงร่วมใจกันทำสวน แนะนำให้เริ่มอ่านจากส่วนที่ตัวละครเก่าๆ พบกันอีกครั้งและคุยเรื่องแผนการของพวกเขา ช่วงนี้มักเป็นจุดเปลี่ยนที่บอกว่าผู้แต่งตั้งใจทำยูโทเปียแบบไหน เป็นความละเอียดอ่อนที่ทำให้รู้สึกว่าโลกใหม่ไม่ใช่เพียงฉากหลัง แต่เป็นผลจากการต่อสู้และการเรียนรู้ของตัวละคร ทุกครั้งที่อ่านตอนแบบนี้ฉันมักได้ไอเดียเรื่องการปะติดปะต่อความหวังของตัวเองก่อนนอน

ครั้งแรกที่ฉันได้ดูโปสเตอร์ของ 'ยูโทเปีย' แล้วตัดสินใจตามไปดู พอรู้ว่าต้นฉบับเป็นซีรีส์อังกฤษก็เริ่มไล่ไทม์ไลน์ทันที ต้นฉบับของ 'ยูโทเปีย' ผลงานของ Dennis Kelly ออกฉายในสหราชอาณาจักรโดยช่อง Channel 4 ในปี 2013 และมีซีซันต่อมาในปี 2014 ซึ่งเวลากับบรรยากาศของสองซีซันนั้นให้ความรู้สึกไม่เหมือนกันมาก ถ้าคิดถึงวันออกอากาศแบบเป็นช่วง ก็จะนึกถึงการเริ่มโปรเจกต์ในปี 2013 และการกลับมาของตัวละครหลักอีกครั้งในปีถัดมา ส่วนฉบับอเมริกันที่หลายคนพูดถึง ถูกผลิตออกมาโดยทีมงานที่มีชื่อเสียงและลงจอบนแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งในปี 2020 — เวอร์ชันนี้สตรีมมิ่งเริ่มปล่อยในเดือนกันยายน 2020 และเป็นเวอร์ชันที่คนในวงการพูดถึงเยอะเพราะการตีความที่ต่างจากต้นฉบับ ในแง่ของกำหนดฉายโดยสรุป: เวอร์ชันอังกฤษเริ่มปี 2013 (ตามด้วยฤดูกาลใน 2014) ขณะที่ฉบับอเมริกันออกฉายในเดือนกันยายน 2020 และหลังจากนั้นยังไม่มีประกาศวันออกฉายของฉบับใหม่ที่ชัดเจนในเวลานี้

คำจบของ 'ยูโทเปีย' พาให้ฉันหยุดคิดถึงคำว่า 'ความสมบูรณ์แบบ' ในบริบทของสังคมที่จัดระเบียบโดยอุดมคติ ความประหลาดใจที่ยิ่งใหญ่ไม่ใช่แค่การเปิดเผยว่าระบบมีรูรั่ว แต่เป็นการแสดงให้เห็นว่าความตั้งใจดีเมื่อกลายเป็นกฎ เหมือนกับว่าคนสร้างต้องแลกกับความเป็นมนุษย์บางอย่าง ฉันเห็นภาพคนที่ยืดหยุ่นน้อยลงเมื่อสังคมยึดติดกับมาตรการทางศีลธรรมแบบเดียวกัน และนั่นทำให้บทสรุปของเรื่องไม่ใช่ชัยชนะหรือความพ่ายแพ้ชัดเจน แต่มันเป็นกระจกที่ฉันต้องเผชิญ มุมหนึ่งที่ชัดเจนคือการตั้งคำถามกับการจำกัดเสรีภาพเพื่อผลรวมที่ดี อีกมุมคือเรื่องของความทรงจำและการปิดบังความเจ็บปวด ซึ่งฉันรู้สึกว่าพื้นที่ตรงกลางของทั้งสองมักถูกละเลย คนที่ยอมแลกความรู้สึกส่วนตัวเพื่อความสงบเรียบร้อยของหมู่มาก บทสรุปจึงชวนให้ตั้งคำถามว่าเรายอมเสียสิ่งใดเพื่อสิ่งที่เรียกว่า 'สังคมที่ดีที่สุด' เหมือนบทเรียนที่ยืมจาก 'Brave New World' แต่มีความละเอียดอ่อนและเป็นมนุษย์มากกว่า เพราะสุดท้ายแล้วความสมบูรณ์แบบที่ไร้เสียงสะท้อนก็อาจจะเป็นสุสานที่เงียบสงบได้

เพลงธีมหลักของ 'ยูโทเปีย' คือสิ่งที่ทำให้ฉันหลงรักเพลงประกอบชุดนี้ตั้งแต่แรกได้ยิน บทเพลงเปิดจะมีเมโลดี้ที่เรียบแต่ทรงพลัง ผสมผสานเครื่องสายกับซินธิไซเซอร์อย่างลงตัวจนเกิดความรู้สึกทั้งอบอุ่นและแปลกใหม่พร้อมกัน ฉันชอบชิ้นงานที่เป็น 'เพลงธีมตัวละคร' มากเป็นพิเศษ เพราะมันเล่าเรื่องโดยไม่ต้องมีคำพูด เสียงเปียโนบางจังหวะจะสลับกับพาร์ทของเครื่องสายที่ยกระดับอารมณ์ขึ้นเหมือนฉากใน 'Your Name' ที่ฉันเคยอินมาก ๆ อีกทั้งยังมีเวอร์ชันออเคสตร้าที่ปลายเพลงขยายงานให้ยิ่งยวด ดูเหมือนว่าทีมคอมโพสเซอร์จะตั้งใจทำให้แต่ละชิ้นมีทั้งเวอร์ชันมินิมอลและเวอร์ชันเต็ม เมื่ออยากฟังแบบรวดเร็วให้เริ่มจากเพลงธีมหลัก ตามด้วย insert ที่มีคอรัสเล็ก ๆ หาฟังได้ง่ายผ่านบริการสตรีมมิ่งหลัก เช่น Spotify หรือ Apple Music โดยมักจะมีอัลบั้มชื่อ 'ยูโทเปีย OST' ให้เลือก ถาชอบชมแบบวิดีโอ ให้ดูที่ช่อง YouTube ทางการของผู้สร้างซึ่งมักลงตัวอย่างหรือวิดีโอเพลงเต็มไว้ บางครั้งมีรีมิกซ์หรือเวอร์ชันพิเศษบน Bandcamp หรือการขายแผ่นซีดีผ่านร้านออนไลน์ของญี่ปุ่นด้วย คืนนี้ถาหยิบไปฟังซ้ำสักรอบ จะรู้สึกว่ามันเหมือนได้เดินอยู่ในโลกอีกใบจริง ๆ