อาการ 'เจ็บ อกซ้าย ร้าวไปหลัง' ในผู้สูงอายุ ต้องรักษาแตกต่างจากวัยอื่นอย่างไร

หลายครั้งที่ผมเจอเคสผู้สูงอายุที่เจ็บอกแล้วร้าวไปหลังแต่สุดท้ายไม่ใช่หัวใจ เรื่องเล็กๆ อย่างปวดลิ้นปี่จากกรดไหลย้อนหรือปัญหาเกี่ยวกับกระดูกสันหลังก็ทำให้รู้สึกเจ็บและส่งสัญญาณผิดๆ ได้
ในมุมดูแลระยะยาว ผมเน้นการคัดกรองปัจจัยเสี่ยงและการป้องกัน: ควบคุมความดัน เบาหวาน และเลิกบุหรี่ก่อนอื่น พร้อมตรวจสุขภาพหัวใจตามอายุอย่างสม่ำเสมอ เมื่อเกิดอาการ ต้องประเมินสัญญาณชีพและอาการแสดงว่ามีสาเหตุร้ายแรงหรือไม่ หากเป็นปวดจากกล้ามเนื้อ/กระดูก วิธีการรักษาจะต่างจากการรักษาโรคหัวใจตรงที่หลีกเลี่ยง NSAIDs ขนาดสูงในผู้สูงอายุที่ไตไม่ดีหรือมีแนวโน้มเลือดออก แทนที่จะให้ยาพวกนี้ก็มักเลือกยาบรรเทาปวดที่ปลอดภัยกว่า พร้อมกับแนะนำการทำกายภาพบำบัดและปรับกิจกรรมประจำวัน คำแนะนำสุดท้ายที่ผมมักบอกกับครอบครัวคือการสังเกตอาการเปลี่ยนแปลง เช่น หายใจลำบาก แน่นหน้าอกรุนแรง หรือหมดสติ เพราะนั่นคือสัญญาณที่ต้องกลับมาประเมินแบบฉุกเฉินอีกครั้ง

บางครั้งคำว่า 'เจ็บอกแล้วร้าวไปหลัง' ทำให้ผมนึกถึงภาพฉุกเฉินที่ต้องรีบประเมิน แต่กับผู้สูงอายุไอเดียเดิมๆ ต้องถูกปรับให้ละเอียดมากขึ้น เพราะอาการไม่จำเป็นต้องแปลว่าโรคเดียวกันเสมอไป
ผู้สูงอายุมักมีปัจจัยเสี่ยงหลายอย่างทั้งโรคหัวใจเรื้อรัง ความดันสูง เบาหวาน และภาวะหลอดเลือดแข็ง ซึ่งเพิ่มโอกาสที่อาการจะมาจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด นอกจากนี้ปัญหาอย่างปอด เช่น ปอดอักเสบหรือลิ่มเลือดอุดตัน (pulmonary embolism) ก็สามารถทำให้เจ็บอกและกระจายมาที่หลังได้ การแปลผลการตรวจบางอย่างจึงต้องระวัง: ค่า D-dimer มักสูงตามวัยจึงต้องแต้มเป็นแบบปรับตามอายุ ผลเลือดที่บอกภาวะหัวใจเช่น troponin อาจขึ้นได้จากโรคหัวใจหลายรูปแบบไม่ใช่เฉพาะกล้ามเนื้อหัวใจตาย
การรักษาเบื้องต้นที่แตกต่างชัดคือการตั้งระดับความเร่งด่วนสูงกว่าในคนหนุ่มสาว แนวทางการรักษาหลักยังคงเป็นการให้ยาแก้เกล็ดเลือด ยาต้านการแข็งตัวเลือด หรือการทำหัตถการเปิดหลอดเลือดเมื่อจำเป็น แต่ขนาดยาและการเลือกชนิดของยาต้องคำนึงถึงความเสี่ยงเลือดออก ความเสื่อมของไต และยาที่ผู้ป่วยกินอยู่แล้ว หากสงสัยการฉีกขาดของหลอดเลือดใหญ่ การลดความดันด้วยเบต้าบล็อกให้รวดเร็วเพื่อลดแรงดันบนผนังหลอดเลือดเป็นเรื่องสำคัญ แต่การส่งต่อผู้ป่วยไปผ่าตัดต้องประเมินความสามารถทางกายและผลต่อคุณภาพชีวิตด้วย การสื่อสารกับญาติและประเมินเป้าหมายการรักษาจึงเป็นส่วนสำคัญของการตัดสินใจ

ยามที่ญาติผู้ใหญ่ของผมบอกว่าเจ็บอกซ้ายแล้วร้าวไปถึงหลัง ความกลัวแรกที่ผมมีคือหัวใจแต่ก็ต้องค่อย ๆ แยกแยะสัญญาณให้เป็นระบบ เพราะเมื่อคนสูงอายุมีอาการแบบนี้ โอกาสที่จะเป็นโรคร้ายแรงอย่างกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดหรือการฉีกขาดของหลอดเลือดแดงใหญ่ (aortic dissection) สูงขึ้น และอาการมักไม่ชัดเหมือนวัยรุ่น

ผมมักเริ่มจากการประเมินด่วนด้วยสิ่งที่ทำได้ทันที: ดูรูปร่างการหายใจ สีผิว ความดันเลือด และขอฟังคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ECG) ทันที เพราะหัวใจขาดเลือดในผู้สูงอายุอาจไม่มีอาการเจ็บแบบเดิม ๆ แต่จะมีอาการอ่อนเพลีย เหงื่อออก หรือเวียนศีรษะร่วมด้วย ผลเลือดที่สำคัญคือ troponin ซึ่งต้องวัดซ้ำเป็นระยะเพราะระดับอาจขึ้นช้ากว่าในคนแก่ อีกประเด็นคือการคัดกรองภาวะเส้นเลือดโป่งพองฉีกขาด: หากเจ็บกลางอกแล้วปวดร้าวไปหลังและความดันโลหิตแตกต่างกันระหว่างแขนสองข้าง สงสัย aortic dissection ทันที และการตรวจ CT ด้วยสารทึบรังสีจะถูกพิจารณาเร็ว แต่ต้องชั่งน้ำหนักเรื่องไตเสื่อมและภาวะไตวายด้วย

การรักษาจะแตกต่างจากวัยอื่นตรงที่ต้องคำนึงถึงความเปราะบางหลายประการ: ขนาดยาต้องลดปรับตามการทำงานของไตและตับ ระวังปฏิกิริยาระหว่างยาหลายตัว และประเมินความสามารถรับการผ่าตัดหรือการสวนหัวใจเพื่อเปิดหลอดเลือด หากผู้สูงอายุที่มีภาวะ frailty มาก การตัดสินใจเลือกการรักษาเชิงรุกหรือการรักษาแบบประคับประคองต้องคุยกับครอบครัวและดูความต้องการของผู้ป่วย ความเจ็บปวดต้องจัดการอย่างระมัดระวังเพราะยาพิษจากโอปิออยด์หรือยาต้านการอักเสบอาจทำให้เกิดสับสนหรือไตเสื่อมได้ สรุปแล้วการดูแลคนแก่ที่มีอาการเจ็บอกซ้ายร้าวไปหลังคือการเร่งคัดกรองสาเหตุร้ายแรง ลดความเสี่ยงจากยารักษา และปรับแผนการรักษาให้สอดคล้องกับสภาพร่างกายและความต้องการของผู้ป่วยเอง