การนอนผิดปกติทำให้ ฝันซ้อนฝันอันตราย ไหม และควรปรับอย่างไร

การนอนที่ไม่สม่ำเสมอหรือพักผ่อนไม่เพียงพอสามารถพาเราไปสู่ประสบการณ์ฝันซ้อนฝันได้บ่อยกว่าที่คิด และการฝันซ้อนฝันนั้นโดยตัวมันเองมักไม่เป็นอันตรายร้ายแรงต่อร่างกาย แต่มีผลทางจิตใจและการใช้ชีวิตที่ควรให้ความสำคัญ ฉันเองเคยมีคืนที่ตื่นขึ้นมาแล้วคิดว่าตื่นจริง ๆ แต่กลับรู้ตัวว่ากำลังฝันอีกชั้นหนึ่ง นั่นเป็นความรู้สึกสับสนที่ทำให้หัวใจเต้นเร็วและบางทีก็ส่งผลให้ตื่นเต็มที่ยากกว่าปกติ หลักการทางวิทยาศาสตร์ที่อธิบายได้คือการรบกวนวงจรการนอนโดยเฉพาะช่วง REM ที่เป็นช่วงฝัน ทำให้เกิดการแทรกซ้อนของภาพฝันก่อนตื่นหรือหลังหลับ ซึ่งรู้จักกันในชื่อ hypnagogic และ hypnopompic phenomena ฝันซ้อนฝันมักเชื่อมโยงกับการอดนอน ความเครียด ยา หรือแม้แต่การบริโภคคาเฟอีนและแอลกอฮอล์ในช่วงใกล้เวลานอน

ผลกระทบที่น่ากังวลไม่ได้อยู่ที่ฝันซ้อนฝันทำให้คนตายทันที แต่ประเด็นสำคัญคือการลดคุณภาพการนอนที่ต่อเนื่องและผลทางจิตใจ ฝันซ้อนฝันซ้ำ ๆ อาจทำให้เกิดความวิตกกังวลตอนกลางคืน เข้าสู่รูปแบบของการนอนที่ตื่นบ่อยหรือการกลัวการนอน ทำให้ประสิทธิภาพการทำงานลดลง หลงลืม หรือมีอาการง่วงนอนในเวลากลางวันที่เพิ่มความเสี่ยงในการขับรถหรือทำงานเครื่องจักร นอกจากนี้ถ้าคนมีปัญหาสุขภาพจิตบางอย่าง เช่น วิตกกังวลหรือภาวะซึมเศร้า ฝันรุนแรงหรือฝันซ้อนฝันอาจเป็นตัวเร่งให้เหตุการณ์เลวร้ายขึ้นได้ ฉะนั้นถ้าปรากฏบ่อยหรือมีผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน ควรให้ความสำคัญอย่างจริงจังและปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านการนอน

แนวทางปรับพฤติกรรมที่ผมใช้และแนะนำคือเริ่มจากพื้นฐานการนอนที่ดี: กำหนดเวลาเข้านอนและตื่นให้สม่ำเสมอ ลดการใช้หน้าจอก่อนนอนอย่างน้อย 60 นาที หลีกเลี่ยงคาเฟอีนหลังบ่ายแก่ ๆ และจำกัดแอลกอฮอล์ การสร้างพิธีกรรมก่อนนอน เช่น การอ่านหนังสือเบา ๆ หรือการทำสมาธิสั้น ๆ ช่วยปรับสภาพจิตให้พร้อมนอน นอกจากนี้การฝึกการรับรู้และการตรวจสอบความเป็นจริง (reality checks) อาจช่วยถ้าต้องการควบคุมความฝัน เช่น การมองนาฬิกาหรือถ้าขยับนิ้วแล้วรู้สึกแปลกจะรู้ตัวว่าเป็นฝัน อาจลองจดบันทึกฝันเพื่อสังเกตรูปแบบและเป็นการปลดปล่อยความกังวล หากมีอาการนอนกรนรุนแรง ง่วงมากในกลางวัน หรือมีเสียงพูดหรือเคลื่อนไหวรุนแรงในฝัน ควรพบแพทย์เพื่อประเมินและอาจทำการทดสอบการนอนหลับ นอกจากนี้การรักษาความเครียดด้วยการออกกำลังกายสม่ำเสมอและการพูดคุยกับคนใกล้ชิดช่วยได้มาก

โดยสรุป ฝันซ้อนฝันเองมักไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่ถ้าทำให้คุณภาพชีวิตตกหรือมีความกลัวในการนอน ก็ควรปรับพฤติกรรมและขอคำปรึกษา ตอนที่ฉันผ่อนคลายเกี่ยวกับเวลานอนและลดน้ำตาลกับกาแฟก่อนนอน เหตุการณ์แบบนี้ก็ค่อย ๆ น้อยลง การนอนที่ดีกลับมาเป็นของขวัญเล็ก ๆ ที่ทำให้วันถัดไปสดชื่นกว่าเดิม