บทที่7 เงินตราจากปัญญา

เสียงจอแจของผู้คนยังกรอกหูไม่ขาดสาย กลิ่นควันธูปจากศาลเจ้าเจือกับไอทอดกระทะและชาใบแรกของวัน ลอยคลุมถนนหินกรวดให้กลายเป็นม่านบาง ๆ แห่งชีวิตชีวา ซูอี้เหม่ยยกห่อผ้าเบา ๆ ในมือ—ข้างในมีเพียงของใช้เล็กน้อย เงินรางวัลจากร้านโอสถก้อนหนึ่ง และที่สำคัญที่สุดคือ “ทุนเงียบ” ที่นางพกมาจากเรือนเดิม: เงินกับของล้ำค่าบางชิ้นที่ชิงมาจากหีบของสวี่ซินเหมยเมื่อคืนก่อน นั่นไม่ใช่เพียงทรัพย์สิน แต่คือการชดเชยปีเดือนแห่งการถูกกดขี่ และจะถูกแปรเปลี่ยนเป็นรากฐานชีวิตใหม่ของนางในเมืองหลวง

นางเดินลึกเข้าไปในย่านการค้าเก่า เลือกตรอกที่มีร่มไผ่ทอดเงาในยามสายและมีลมโกรกในยามบ่าย ตรงหัวมุมมีศาลาไม้เล็ก ๆ สำหรับวางถังน้ำของคนหาบ—ตรงนี้คนผ่านทั้งวัน แต่ไม่คับคั่งจนเข็นแผงลำบาก นางยิ้มบางกับตัวเอง: “ทำเลดี—ไม่โดนร้านใหญ่กลบ และไม่หลบสายตาจนไร้ลูกค้า”

เงินที่ได้มาจากการต่อรองแหวนทองกับโรงรับจำนำเมื่อวาน นางกันไว้ส่วนหนึ่งสำหรับค่าเช่าโรงเตี๊ยมและอาหารสามวัน ถัดมา นางล้วงถุงผ้าเล็กจากแขนเสื้อ—เงินที่ชิงจากแม่เลี้ยงยังเหลือพอสมควร นางตั้งใจแน่วแน่: จะไม่ปล่อยให้มันรั่วไหลไปกับความฟุ้งเฟ้อแม้แต่เหรียญเดียว ทุกตำลึงต้องงอกดอก

เช้าแรกที่ได้กุมทุนในมือ นางออกจับจ่ายอย่างเป็นระบบ เริ่มจากของจำเป็นสำหรับ “แผงโอสถเร่” ขนาดพกพา—ครกหินเนื้อละเอียด สากไม้ ขวดแก้วปากกว้าง ฝาจุกไม้ก๊อก กระดาษน้ำมันกันชื้น เชือกปอ ถ้วยตวงไม้ที่มีสเกลหยาบ ๆ และกาต้มโลหะใบเล็กสำหรับชาชงยา จากนั้นนางไปที่ร้านผ้า ซื้อผ้าฮ่อมสีหม่นสองผืน—หนึ่งเป็นผ้าคลุมหน้าสำหรับปกปิดรูปโฉม อีกหนึ่งตัดเย็บเป็นผ้ากันเปื้อนและผ้าแผงป้าย เขียนอักษรง่าย ๆ ว่า “ยาชงคลายร้อน—ยาหอมยกดวง—น้ำมันคลายเส้น”

ก่อนเที่ยง นางกลับไปที่โรงเตี๊ยม ห้องใต้หลังคาเล็ก ๆ กลายเป็นห้องปรุงยาเฉพาะกิจ กลิ่นโกฐสอ ชะเอมเทศ ขิงแห้ง และรากชางจูหมูลอยคลุ้ง ซูอี้เหม่ยบด ตำ ร่อนผง แยกส่วนตามสัดส่วนที่นางทดลองปรับเมื่อคืน—วิธีคิดจากโลกเดิมช่วยให้นางคุมมาตรฐานได้แม่นขึ้น: ตวงด้วยถ้วยที่ขีดเส้นไว้ กำหนดความละเอียดของผงด้วยเวลาและแรงตำคงที่ และติดป้ายชุดผลิตเล็ก ๆ บนซองผ้าเพื่อย้อนตรวจได้ นางใช้เงินส่วนทุนจัดทำ “ซองผ้าลูกค้าประจำ” เย็บมือเรียบ ๆ ใส่ยาสามซองกับคำแนะนำสั้น ๆ ว่าควรดื่มเมื่อใด หลีกเลี่ยงอาหารอะไร—ของเล็ก ๆ ที่ทำให้คนรู้สึกว่าได้รับการดูแลจริง

บ่ายนั้น แผงเล็กของซูอี้เหม่ยตั้งอยู่ใต้ร่มไผ่ริมตรอก ผู้คนหยุดดูด้วยความแปลกใจ หญิงขายของคนหนึ่งบ่นปวดหลังจากยืนหน้ากระทะทั้งเช้า ซูอี้เหม่ยชวนให้นั่งบนม้านั่งเตี้ย ใช้น้ำมันคลายเส้นที่ผสมน้ำมันไพล พิมเสน และการบูรในสัดส่วนพอเหมาะ นวดลากแนวกล้ามเนื้อขึ้นลงช้า ๆ แล้วกดจุดชวี้ฉือและเจียนจิงอย่างนุ่มนวล “คืนนี้แช่น้ำอุ่นผสมขิงฝานบาง แล้วพรุ่งนี้ค่อยยืดไหล่ตามนี้” นางสาธิตท่าง่าย ๆ ผู้คนที่ยืนล้อมพยักหน้ากันทั้งแถบ หญิงขายของยกแขนหมุนแล้วเบิกตากว้าง “เบา—จริง ๆ!” เธอทิปเพิ่มเหรียญเล็ก ๆ อย่างเต็มใจ

เสียงชมแพร่ไปเร็วกว่าไอชา ขณะเดียวกัน “คนเก็บส่วยตลาด” ก็ปรากฏตัวตามครรลองของเมืองหลวง เขามองแผงที่ดูสะอาดกว่าแผงเร่ทั่วไป สีหน้าคิดเงินเรียบ ๆ ซูอี้เหม่ยไม่ถอย—นางยื่น “ข้อเสนอ” ด้วยทุนจากเงินแม่เลี้ยงทันที: “ข้าทำกล่องยาเล็กสำหรับคนบาดเจ็บจากขนของ ส่งทุกเช้าสัปดาห์ละสองครั้ง ไม่คิดเงิน และช่วยดูเส้นเอ็นให้พวกเขาฟรีวันละสามราย แลกกับการไม่รบกวนแผงนี้” คนเก็บส่วยเลิกคิ้ว—นี่ไม่ใช่การเผชิญหน้า แต่เป็นการ “ซื้อความสงบ” ด้วยประโยชน์ที่จับต้องได้ เขาชั่งใจอึดใจหนึ่ง ก่อนพยักหน้าเบา ๆ “อย่าทำให้ถนนสกปรกก็แล้วกัน” เงื้อมมืออำนาจผ่านไป เหลือแค่สายลมร้อนของบ่ายแก่ ๆ ที่พัดชายผ้าคลุมหน้าของนางให้กระเพื่อม

ช่วงเย็น นางนำเงินรายวันส่วนหนึ่งเข้ากล่องไม้เล็ก—บัญชีแยกชัด: ค่าเช่า ค่าวัตถุดิบ เงินสำรองฉุกเฉิน และ “ทุนต่อยอด” ซูอี้เหม่ยรู้ว่าหากจะเติบโต ต้องหมุนเงินให้เกิดเงิน นางจดรายการวัตถุดิบที่หายากและแพงหูฉีกในเมือง แต่ราคาต่ำกว่าในชนบท—เช่น ดอกเก๊กฮวยจากชุมชนชายน้ำตอนเหนือ รากชะเอมคุณภาพดีจากพ่อค้าคาราวานที่ยังไม่เข้าตลาด นางแบ่งเงินจากถุงของสวี่ซินเหมยออกไปเป็น “กองซื้อล่วงหน้า” ตระเวนหาซื้อจากต้นทางเล็ก ๆ แล้วแบ่งบรรจุขายย่อยในเมือง—ส่วนต่างกำไรแม้ไม่มากในแต่ละครั้ง แต่เมื่อหมุนเร็วและซื่อสัตย์เรื่องน้ำหนัก ก็กลายเป็นสายเงินคงที่ที่ไม่ต้องอาศัยฝีมือรักษาเพียงอย่างเดียว

คืนวันหนึ่ง เถ้าแก่ร้านโอสถที่นางเคยช่วยเรื่องตำรับมองมาอย่างครุ่นคิด “แม่หนู สนใจทำงานชั้นในบ้างไหม—ตรวจรับสมุนไพร คัดของปลอม? ข้าเพิ่มค่าจ้างให้” ซูอี้เหม่ยยิ้มในผ้าคลุม “ข้าเป็นเพียงคนเร่ หากต้องติดอยู่หลังร้าน เกรงว่าลูกค้าประจำของข้าจะผิดหวัง แต่…ข้าขอใช้ตาชั่งของท่านตวงของทุกเย็น แลกกับการเขียนป้ายวิธีชงยาสำหรับลูกค้าท่านให้เข้าใจง่าย” เถ้าแก่หัวเราะชอบใจ—ข้อแลกเปลี่ยนนี้ทำให้ทั้งสองฝ่ายได้ประโยชน์และไม่ผูกมัดเกินไป ทุนจากเงินแม่เลี้ยงจึงไม่ใช่แค่เงินสดในถุง แต่กลายเป็น “เครดิตทางความน่าเชื่อถือ” ที่นางต่อทุนด้วยทักษะได้

กลางวันงานแผง กลางคืนเป็นเวลาของการทดลอง นางหยอดเงินจากกองทุนเล็ก ๆ ซื้อขวดแก้วดีขึ้น เปลี่ยนจุกก๊อกเป็นฝาไม้ขัดเรียบไม่ซึมน้ำ บางค่ำ นางไปนั่งเงียบ ๆ ที่ชายน้ำ ฟังเสียงน้ำไหลแล้วค่อย ๆ ปรับสูตรยาหอม—นางรู้ว่าชาวเมืองหลวงทำงานหนัก นอนหลับไม่สนิท เมืองแห่งเกียรติยศและการชิงไหวชิงพริบต้องการ “ยาหอมยกดวง” ที่ไม่หนักนัก ไม่ทำให้หัวมึนในยามเช้า นางจึงลดโป๊ยกั๊กลง แต้มเปลือกส้มแห้งเพิ่ม และใส่ดอกเก๊กฮวยขาวอีกเล็กน้อย กลิ่นหอมอ่อนละมุนไม่ดันคอ—พอให้คนอยากหยิบซองที่สอง

ทุนที่เหลือจากหีบของสวี่ซินเหมย นางมิได้กว้านซื้อทุกอย่าง แต่ค่อย ๆ ลงกับ “ทรัพย์ถาวร” : โต๊ะพับไม้ขนาดพอเหมาะ เสื่อฟางสะอาดสองผืน เก้าอี้เตี้ยสำหรับลูกค้า และกล่องเงินสองชั้นแยกสกุล เหลือบางส่วน นางแอบซุกใต้กระดานพื้นห้องพร้อมสร้อยหยก—กันไว้ยามคับขันเผื่อเจ็บป่วยหรือโดนรื้อแผง ต้องย้ายทำเลฉุกเฉิน นั่นคือวินัยใหม่ที่นางใช้ควบคุม “ความเสี่ยงของเมืองหลวง”

ไม่นาน เด็กเร่ตัวผอมสองคนที่นางเคยซื้อขนมให้ เริ่มวนเวียนมาช่วยยกของเองโดยไม่ร้องขอ นางจึงแยกเงินเล็ก ๆ จากกองทุนจ้างพวกเขาเป็น “เด็กป้ายคำ” —หน้าที่คือแจกแผ่นผ้ารูปใบชาเล็ก ๆ พิมพ์คำสั้น ๆ “ชาคลายร้อน—ชงฟรีถ้วยแรกสำหรับคนทำงานกลางแดด” ลูกเล่นนี้ใช้ทุนไม่มาก แต่ดึงคนใหม่ ๆ เข้าหาแผงและสร้างคำเล่าต่อบนถนนได้ดีกว่าตะโกนแข่ง

ข่าวลือดีไปไว แต่คำระวังก็ลอยตามมา เถ้าแก่ร้านโอสถกระซิบยามนางไปตวงยา “สมาคมโอสถจะไม่ชอบใจผู้เร่ที่ตัดหน้าขายตรง ระวังไว้” ซูอี้เหม่ยพยักหน้ารับ เธอปรับแนวทันที—วางป้ายเล็กใต้แผง: “รับแนะนำให้ซื้อยาหลักที่ร้านใหญ่—แผงนี้จำหน่ายเพียงชาชงบำรุง น้ำมันคลายเส้น และให้คำแนะนำทั่วไป” เธอไม่ชนกำแพงตรง ๆ แต่ไหลตามโครงสร้างที่มีอยู่ แล้วเจาะช่องว่างระหว่างก้อนอิฐ—ช่องว่างแห่ง “การดูแล” ที่ร้านใหญ่ไม่มีเวลาให้

ยามสายวันหนึ่ง ขบวนเล็กของผู้คุมตรอกมองแผงของนางก่อนหยุด ชายหนุ่มคนหน้าสุดไอแห้ง ๆ ซูอี้เหม่ยชงชาดอกเก๊กฮวยใส่ชะเอมให้โดยไม่คิดเงิน “เสียงไอท่านมีกลิ่นร้อน คงเฝ้ายามกลางฝุ่นมากไป คืนนี้ต้มน้ำล้างจมูกด้วยเกลือเม็ดสักสองหยิบ” ผู้คุมยกถ้วยจิบ แล้วทำหน้าเหมือนได้พักจริง ๆ ครั้งแรกในรอบวัน เขาวางเหรียญเงินเล็กไว้โดยไม่มองหน้า “รักษาใจคนก่อนรักษาโรค…ข้าควรจำ” เขาพึมพำเบา ๆ ทว่าเพียงพอให้ลูกน้องได้ยิน แผงเล็กจึงได้ “โล่เงา” โดยไม่ต้องเสียส่วยสักเหรียญ

ตกบ่าย แผงตรงข้ามเริ่มขายชาคลายร้อนเลียนแบบ ซูอี้เหม่ยไม่ไหวติง นางใช้ทุนจากเงินแม่เลี้ยงเพิ่ม “คุณค่า” แทนแข่งราคา—จัดชุดเล็ก “คนทำครัว” ใส่ยานวดกับผงแช่มือดับกลิ่นน้ำมัน พ่วงคำแนะนำการยืดข้อมือสามท่า และคูปองตรวจเส้นฟรีหนึ่งครั้ง สินค้าของนางจึงไม่ใช่แค่ของเหลวในถุง แต่คือประสบการณ์เล็ก ๆ ที่ทำให้คนรู้สึกว่า “กลับบ้านดีขึ้น” ไม่ใช่แค่ “ซื้อของ”

เย็นย่ำวันนั้น เมื่อแสงวันเอียงยาว ซูอี้เหม่ยนับเหรียญในกล่องเงินสองชั้น เงียบ ๆ เหรียญเงินกองกลางเติบโตทีละเม็ด นางแบ่งบางส่วนกลับเข้ากองทุน เก็บอีกส่วนในถุงซ่อน และกันเล็กน้อยไว้ทำบุญเลี้ยงน้ำชาเด็กเร่ของตรอก—ทุนทางใจที่ไม่มีในบัญชี แต่ทำให้ตรอกนี้คอยคุ้มเธอโดยไม่ต้องพูด

ขณะนางกำลังรูดผ้าปิดแผง เงาดำที่คุ้นตาก็ทาบลงบนพื้นไม้—ชายลึกลับในชุดดำยืนพิงเสาเหมือนเคย ดวงตาคมวาวเพียงชั่วแล่น เขาไม่เข้าใกล้ เพียงวางเหรียญเงินหนึ่งเหรียญกับเศษกระดาษพับเล็กไว้ปลายโต๊ะ “ยามคุณธรรมอ่อนแรง กฎหมายคือคมดาบของผู้มีอำนาจ—รักษาช่องไฟเสมอ” ข้อความเรียบง่าย แต่เหมือนลมเย็นพัดผ่านต้นคอ นางเก็บกระดาษไว้ในแขนเสื้อ หัวใจสงบนิ่ง—ทุนที่ใหญ่ที่สุดในเมืองนี้ ไม่ใช่เงินในถุง หากคือ “สติ” และ “ช่องไฟ” ระหว่างตัวเองกับทุกอำนาจ

คืนนั้น นางล้างมือในกะละมังน้ำอุ่น ผ้าคลุมหน้าแห้งบนเชือกฟาง ขณะที่ไกลออกไปกลองยามทุบระฆังอย่างสม่ำเสมอ ซูอี้เหม่ยนั่งลงบนพื้นไม้ เอียงตัวหยิบสร้อยหยกที่ซ่อนใต้กระดานขึ้นมาดูเพียงอึดใจ แล้วเก็บกลับอย่างระมัดระวัง “อย่าขายทุกอย่างในยามฟ้าเปิด—เก็บเสบียงไว้สำหรับวันที่ฝนลง” นั่นคือกฎข้อใหม่ที่เธอเขียนไว้ในใจ

เช้าถัดมา แสงอาทิตย์ซึมผ่านบานหน้าต่างไม้ นางแต้มฝุ่นถ่านให้เป็นกระเล็ก ๆ ซ่อนปลายคางไว้ใต้ผ้าคลุม เปลี่ยนสำเนียงให้เรียบธรรมดา หาบแผงลงบันไดอย่างคล่องแคล่ว คนหาบ คนครัว คนคุมตรอก และบัณฑิตหนุ่มผลัดกันทัก “แม่หมอเร่” ด้วยรอยยิ้มที่คุ้นขึ้นทุกวัน ทุนจากเงินที่ชิงมาด้วยเลือดใจเมื่อวันก่อน จึงค่อย ๆ ผลิเป็น “ดอก” —เป็นข้าวหนึ่งชาม ชาอุ่นหนึ่งกา เสื่อหนึ่งผืน และชื่อเสียงเล็ก ๆ ที่เติบโตด้วยสองมือของนางเอง

เมืองหลวงยังคงวุ่นวาย โหดเหี้ยม และงดงามพอ ๆ กัน แต่ซูอี้เหม่ยไม่ใช่คนแปลกหน้าที่หลงทางอีกต่อไป นางคือผู้ค้าตัวเล็กที่รู้จักหมุนเงินให้เกิดเงิน รู้จักหมุนคุณธรรมให้เกิดโล่ และรู้จักหมุนความงามให้เป็นเพียงเงาบางหลังผ้าคลุม เช้านี้ นางยกกากลับสู่ไฟอ่อน เสียงน้ำเดือดดังแผ่ว ราวกับโลกทั้งใบกำลังพยักหน้าให้เส้นทางที่นางเลือกเดิน—เส้นทางซึ่งเริ่มจากเงินสกปรกในหีบของคนใจร้าย แต่ถูกชะล้างด้วยหยาดเหงื่อ ความรู้ และความตั้งใจ จนกลายเป็นรายได้สะอาดที่งอกงามด้วยมือของนางเอง.