Ilan Sa Mga Pamahiin Ang Ginamit Bilang Basehan Ng Pelikula?

Sobrang nakakatuwa isipin na halos lahat tayo may pamahiin — kahit ang mga taong pragmatic sa araw-araw ay may maliit na ritwal na pinapaniwalaan. Ako, halimbawa, may kalandian ring sinusunod kapag magtutuloy-tuloy ang malas sa laro o kapag may importanteng meeting: simple lang, pero may pakiramdam na gumagana ito. Sa agham, karamihan ng pamahiin ay maipapaliwanag bilang resulta ng cognitive shortcuts: ang utak natin ay naka-tune para makakita ng pattern at dahilan kahit wala naman. Tinatawag itong pattern-seeking at agency detection — madaling mag-assume ang isip na may intensiyon o dahilan sa likod ng mga random na pangyayari. May behavioral na paliwanag din: operant conditioning at reinforcement. Kapag ang isang ritwal ay sinamahan ng positibong kinalabasan kahit pagkakataon lang, natututunan ng utak na i-link ang aksyon sa suwerte. Classic na halimbawa ang eksperimento kay Skinner na nagpakita ng tinatawag nilang 'superstition' sa mga hayop dahil sa pagkakapareho ng reward timing. Dagdag pa rito, may role ang confirmation bias: mas natatandaan natin ang beses na tama ang pamahiin kaysa sa mga beses na hindi. Huwag ding kalimutan ang social at emosyonal na bahagi: binabawasan ng ritwal ang anxiety, nagpapalakas ng pakiramdam ng kontrol, at nagpapatibay ng group identity. Sa madaling salita, ang agham ay hindi sinasabi na ang pamahiin ay totoo sa metaphysical na paraan; sinasabi nito na totoo sila sa epekto — behaviorally, psychologically, at socially. Kaya ako, kahit skeptic, naiintindihan ko bakit sila umiiral at bakit mahirap bitawan ang ilan sa mga ito.

Tuwing umiikot ang usapan sa pamahiin sa pamilya namin, parang nagbubukas ang isang lumang kahon—puno ng kuwento, amoy ng tsaa, at boses ng lola. Lumaki ako sa bahay kung saan bawal magwalis tuwing gabi at hindi pwedeng tumingin sa salamin kapag may dalaw. Hindi lang ito basta bawal; may kasamang mga kwento kung ano ang maaaring mangyari—mga kwentong nagpapakita ng parusa, ng suwerte, at ng hiwaga. Sa praktikal na paraan, ang mga pamahiin ay nagpapagaan ng kawalan ng kontrol: kapag hindi mo alam ang kinalabasan ng isang bagay, ang paglalagay ng 'ritwal' o paniniwala ay nagbibigay ng pakiramdam na mayroon kang magagawa. Puno rin ng kultura at kasaysayan ang mga pamahiin. Madalas may pinag-ugat ito sa pre-kolonyal na paniniwala o nadugtungan ng impluwensya ng relihiyon at kolonyal na pamamalakad. Nakikita ko rin kung paano ito nagiging pang-ugnay ng komunidad—isang paraan para ipasa ang mga paalaala, moral lessons, at norms nang hindi kailangang seryosohin ang bawat sitwasyon. Ang mga lola at tiyahin ko ang nagiging messenger ng mga ito, kaya nagiging bahagi ng pag-aalaga: ang pag-iingat ay pagmamahal din sa isang paraan. Sa huli, nananatili ang mga pamahiin dahil sa kombinasyon ng emosyonal, sosyal, at kultural na mga dahilan. Kahit na may mga oras na nata-tawa ako sa ilan, may respeto pa rin ako sa epekto nila—nakikita ko kung paano nagbubuklod ang simpleng ritwal o paniniwala sa isang hapag-kainan. Madalas, iniisip ko na hindi lang ito tungkol sa paniniwala sa kung ano ang 'totoo' kundi sa kung paano tayo nagkakaintindihan at nagmamalasakit bilang mga tao.

Tuwang-tuwa ako kapag nababasa ko ang mga nobelang fantasy na puno ng mga pamahiin. Para sa akin, hindi lang ito dekorasyon — nagiging kaluluwa ng kultura ng isang mundo ang mga paniniwala at ritwal. Halimbawa, kapag may maliit na ritwal bago lumusong ang barko o may tinatangi nilang pagkain tuwing anihan, agad kong nararamdaman na may buhay ang setting; parang may kasaysayan, takot, at pag-asa na nasusulat sa mga simpleng gawain. Nakikita ko rin kung paano ginagamit ng mga manunulat ang pamahiin bilang motor ng plot: nagiging dahilan ito ng tunggalian (isang lihim na sumpa, isang ipinagbabawal na ritwal), nagbibigay ng false lead (red herring) para iligaw ang mambabasa, at minsan ay nagiging paraan para ilahad ang sistema ng magic nang hindi eksaktong ipinapaliwanag lahat. Ang pinakamaganda, sa palagay ko, ay kapag ang pamahiin ay gumagana sa loob ng internal logic ng kwento — hindi lang basta sawa-sawa, kundi may epekto sa mga desisyon ng tauhan. Kapag maganda ang balanse, mas lalim ang immersion at mas tumitibay ang damdamin mo para sa mundo at mga tao roon.

Sobrang saya kapag napag-uusapan ang pamahiin ng kasal — para akong nagbubukas ng lumang kahon ng mga kwento mula sa mga ninuno at mga tita ko. Sa amin sa probinsya kumakapit pa rin ang ilang klasikong paniniwala: huwag magsuot ng pearls ang bride dahil sabi nila 'luha' raw ang dinadala nito; huwag hayaang makita ng groom ang bride habang nakasuot ng buo niyang damit bago ang seremonya dahil magdadala raw ito ng malas; at kung umulan sa araw ng kasal, maraming matatanda ang magbubunyi dahil tanda raw ng paglalinis at biyaya, hindi malas. Madalas ding iniingatan ang mga singsing—kapag nahulog o naputol ang singsing, ambisyon nila na masamang palatandaan para sa buhay mag-asawa. May mga modernong twist din: ang tradisyunal na 'no seeing before ceremony' ay nilalabanan na ng 'first look' photoshoot, pero nakaka-pressure pa rin minsan dahil may kerong pagbabatikos mula sa lolo at lola. Meron ding superstition tungkol sa mga regalo—hindi raw magandang regalo ang matulis tulad ng kutsilyo dahil puwedeng 'putulin' ang relasyon, kaya karaniwang nilalagay ang barya kung talagang ibibigay. Sa huli, ang pinakapangkaraniwan at praktikal na natutunan ko ay: piliin ang mga paniniwala na nagbibigay ng comfort, at hayaan ang iba na mag-practice ng kanilang sariling ritwal. Sa mismong araw, mas mahalaga ang tawa at suporta ng mga kaibigan kaysa sa bawat pamahiin na pinapaniwalaan mo o hindi.

Tila ba hindi nawawala sa panonood ko ng lumang pelikulang Pilipino ang pakiramdam na may nakatagong panuntunan sa likod ng kamera — at hindi lang 'art', kundi mga pamahiin talaga. Isa sa pinakakilalang pamahiin na madalas lumabas sa usapan at pelikula ay ang 'sukob' — ang paniniwalang malas kung mag-aasawa ang magkakapatid o malalapit na kamag-anak sa loob ng iisang taon. Maraming pelikula ang gumamit nito bilang sentrong tema, gaya ng 'Sukob', kaya automatic na kabisado ng madla ang konsepto. Isa pang paulit-ulit na elemento ay ang 'white lady' at iba pang multo ng bahay — literal na representasyon ng mga fear-based na pamahiin gaya ng pagsisisid sa gabi o paggalaw ng mga gamit kapag may patay. Hindi mawawala rin ang usog at mga usaping 'tingin' na madaling gamitin sa pelikula para magpatindi ng tensyon. Sa totoong buhay ng paggawa ng pelikula, makikita mo rin ang praktikal na pamahiin: blessing ng set bago mag-shoot, pagdadala ng rosaryo o santo, at iwasan ang pag-whistle sa set. Para sa akin, ang kombinasyon ng tradisyonal na paniniwala at cinematic flair ang nagpapa-espesyal sa Pilipinong pelikula — may pagka-mystery, may pagka-ritwal, at laging may puwang para sa kwento ng paniniwala ng tao.

Tila ba nakakabit sa atin ang mga pamahiin tungkol sa patay, at hindi lang dahil gusto nating kakaiba—para sa pamilya ko, ito ay paraan ng paggalang at paghawak sa kawalan. Naobserbahan ko na halos lahat ng kultura sa Pilipinas ay may halong lumang paniniwala at bagong relihiyon; bago pa man dumating ang mga Kastila, may animism na ang mga ninuno natin—pinaniniwalaang may espiritu ang mga bagay at lugar—kaya't natural lang na magkaroon ng ritwal kapag may yumao. Habang lumaki, paulit-ulit kong narinig ang mga payo na parang checklist: huwag mag-pagpag para hindi madala ang kaluluwa sa bahay, huwag magbabaraka kapag may lamay sa gabi, at iwasan ang paglaro sa mga bagay na iniuuwi mula sa lamay. Sa paningin ko, nagbibigay ang mga ito ng kontrol sa isang bagay na napakalaki at nakatatakot—ang kamatayan. Para sa mga nagdadalamhati, ang konkretong hakbang ay nakakabawas ng kaguluhan ng damdamin; may ritual, may sinasabi, may gawain. Mayroon ding social function ang mga pamahiin: pinananatili nito ang respeto sa mga nakatatanda at pinapahalagahan ang kolektibong pag-iingat. Sa mga probinsya lalo na, ang pagsunod sa mga ito ay tanda ng pagiging mabuting kapitbahay at ng pakikilahok sa komunidad. Kahit na sceptical na ako minsan, nakikita ko pa rin kung paano nagbibigay ng aliw at kahulugan ang mga pamahiin kapag may yumao—hindi lang takot, kundi pagnanais ding alagaan ang alaala ng mahal sa buhay.

Aba, napakarami pala ng pamahiin kapag may buntis sa bahay — at parang may kanya-kanyang panuntunan ang bawat lola at tita na dumadaan sa life stage na 'to! Ako talaga, kapag buntis ang kapitbahay namin nagiging parang repository kami ng mga payo: huwag pumunta sa lamay, huwag magpapakulot o magpagupit ng buhok dahil baka 'maputol' din daw ang sinulid ng buhay, at huwag kumain ng hilaw o kakaibang prutas gaya ng pawpaw dahil sinasabing puwedeng magdulot ng aborto. Minsan nakakatawa pero minsan seryoso rin — may nagsasabing huwag magtanim ng mga matutulis na bagay sa paligid ng bahay para hindi sumiklab ang sakit, at huwag maglabas ng buntis sa gabi dahil baka makaakit ng masasamang espiritu. May iba pang maliliit na gawi na nakikita ko: paglalagay ng asin sa gilid ng kama para 'daki' ang masamang tingin, pag-iwas sa nakakalungkot na palabas o eksena para daw hindi tumulad ang anak sa emosyon, at hindi pagbangga sa buntis sa pintuan o poste dahil baka magdulot ng kumplikasyon sa pagbubuntis. Personal, kinikilala ko na ang mga ito ay bahagi ng comfort at pagkakakilanlan ng pamilya — kahit hindi lahat ay may scientific basis, nakikita ko kung paano nakakaaliw at nakakapagbigay ng sense of control sa mga magulang sa panahong puno ng pag-aalala. Sa huli, tip ko na lang: pakinggan ang nanay, respetuhin ang tradisyon, pero kumonsulta rin sa doktor kung may alinlangan — at siyempre, dagdagan ng pagmamahal at konting humor ang lahat ng paalala.

Nakakatuwang isipin kung paano nagiging bahagi ng fandom ang pamahiin — parang mayroon tayong sariling folklore na umiikot sa mga merchandise. Nagsisimula ito sa simpleng usapan sa forum: 'Bakit laging may sunog na motif ang figure na lumabas bago mamatay ang karakter?' o 'Iwasan ang numero 4 sa limited run.' Minsan ang epekto ay praktikal: ang mga kumpanya ng merchandise sa Asya ay talagang nag-iingat sa numero, kulay, at simbolo dahil baka hindi mabenta sa ilang rehiyon. Halimbawa, tinatalikuran ng ilan ang paggamit ng puting packaging para sa produkto na may malungkot na tema dahil sa koneksyon nito sa lamay sa ilang kultura. Bilang kolektor, nakita ko rin kapag may 'cursed' na release — biglang tumataas ang demand. May umiikot na kwento na ang unang batch ng isang figure ay sinasabing 'dala ng malas', at dahil kakaunti ang natira, nagiging sought-after siya. Sa kabilang banda, may mga tagagawa rin na sinasadya gamitin ang ideya ng 'lucky' edition: isang maliit na sticker o omamori na kasama bilang marketing tactic. Sa madaling salita, hindi biro ang epekto ng pamahiin sa merchandise: bahagi na siya ng supply, storytelling, at value perception ng mga fans. Natutuwa ako sa kakaibang halo ng kultura at negosyo dito, parang buhay na side-story sa loob ng fandom namin.