บทที่ 66 — ผู้แบกความทรงจำ
ไม่มีสิ่งใดตายจริง หากยังมีใครคนหนึ่ง เรียกชื่อมันได้ สถานที่: หมู่บ้านอาเนะโนะ — ชายป่าทางเหนือของแคว้นมิสุโนะ หมู่บ้านที่เคยเป็นศูนย์กลางของการล้างประวัติศาสตร์เมื่อ 20 ปีก่อน เด็กหญิงคนหนึ่งชื่อว่า อาคิ อาศัยอยู่กับยาย เธอไม่เคยได้เรียนในวัดหลวง ไม่เคยถูกสั่งให้สวด แต่เธอ “จำชื่อคนที่ถูกลืม” ได้มากกว่าผู้ใด เธอเดินจากบ้านสู่ศาลาหมู่บ้านทุกค่ำ ไปนั่งตรงเสากลาง แล้วเขียนชื่อลงในไม้ “ยามาดะ เคย์ซึ” “นัตสึโนะ ซากุระ” “โทริอิ โยเฮ” “มุราเสะ ไดจิ” “คันโนะ เรน” …ชื่อที่ไม่มีในตำราของศาสนจักรแห่งแสง ชาวบ้านถามเธอเสมอว่า: “เจ้ารู้ได้อย่างไรว่าใครเคยมีอยู่?” อาคิ: “ยายข้าเคยได้ยินเสียงพวกเขาร้อง ข้าแค่จดไว้ก่อนที่เสียงนั้นจะจางหาย” วันหนึ่ง ซาโยะ เดินทางมาถึงหมู่บ้านอาเนะโนะ เธอได้ยินเสียงท่องชื่อจากศาลาในยามค่ำ ไม่ใช่บทสวด ไม่ใช่คำอธิษฐาน แต่เป็นการ “จำ” ที่ไม่มีใครสั่ง ซาโยะถามอาคิ: “เจ้ารู้ไหมว่าทำแบบนี้...เจ้ากำลังต่อต้านศาสนจักร?” อาคิ: “ข้ารู้ แต่ถ้าการจำชื่อใครสักคน คือการต่อต้าน งั้นพวกเขาก็กลัวความทรงจำยิ่งกว่าปีศาจเสียอีก” ซาโยะยื่นสมุดบันทึกที่ชายชราทิ้งไว้ให้ อาคิเปิดมัน พลางพยักหน้าเบา ๆ “ข้ารู้เสียงลายมือแบบนี้ เขาคือ ‘คนที่แม่เล่าให้ฟังว่าร้องเพลงก่อนถูกพาไป’ เด็กหญิงผู้ไม่มีดาบ ไม่มีอำนาจ แต่แบก “ชื่อ” ไว้ในหัวใจ กลายเป็นอาวุธที่ไม่มีศาสตราใดป้องกันได้ คืนนั้น ทั้งหมู่บ้านเงียบ นอกจากเสียงของอาคิ ท่องชื่อ ที่ไม่มีใครได้ยินมานานหลายสิบปี ซาโยะนั่งข้างเธอ สวดตาม — ครั้งแรกที่นางสวดโดยไม่ถูกบังคับ “ความทรงจำ ไม่ใช่ภาระ แต่มันคือหลักฐานว่าใครเคยเป็นมนุษย์” บทสรุปของบทนี้ เด็กหญิงผู้ไม่มีดาบ ไม่มีอำนาจ แต่แบก “ชื่อ” ไว้ในหัวใจ กลายเป็นอาวุธที่ไม่มีศาสตราใดป้องกันได้ ฉาก: ลานหินหน้าโรงสวดเก่า (กลางวันแสก ๆ) โรงสวดหลังเล็ก ๆ ที่ถูกทิ้งร้างในหมู่บ้านอาเนะโนะ ปัจจุบันกลายเป็นที่เล่นของเด็ก ๆ ไม่มีพระ ไม่มีบทสวด ไม่มีธูปควัน แต่วันนี้ “เสียง” ใหม่เริ่มขึ้น อาคิ วัย 11 ปี ถือสมุดเล่มเก่า ยืนหน้าแผ่นไม้ใหญ่ที่เธอผูกไว้กับกำแพงดิน เด็กอีก 5–6 คนยืนล้อมเธอ — สีหน้ากึ่งสงสัย กึ่งคาดหวัง อาคิ: “ทุกวันก่อนนอน พวกเราเคยถูกสอนให้สวดว่า ‘ขอแสงนำทาง ขอกายใจยอมจำนน’ แต่คืนนี้ ข้าอยากให้พวกเจ้า...จำชื่อคนที่เคยถูกลืมแทน” เด็กชายคนหนึ่ง: “แต่พ่อแม่เราบอกว่า ห้ามพูดชื่อคนพวกนั้นนะ เขาบอกว่า...เป็นคนผิด” อาคิ: “ถ้าเขาผิด เพราะเขาไม่ยอมลืม งั้นข้าก็จะผิดด้วย แต่ข้าจะไม่ลืมแม่ของข้า ข้าจะไม่ลืมชื่อของนาง ชื่อของทุกคนที่หายไปเพราะไม่สวดตาม” เธอยื่นชอล์กให้เด็กแต่ละคน “เขียนชื่อคนที่เจ้ารู้ว่าเคยมีอยู่ คนที่ไม่มีในหนังสือเรียน คนที่หายไปจากโต๊ะกินข้าว คนที่ท่านยายเคยพูดถึง...แล้วรีบเปลี่ยนเรื่อง” เด็กหญิงคนหนึ่งค่อย ๆ เขียนว่า: “อาจารย์ยูคิ” เด็กชายเขียนตามว่า: “แม่จิเอะ” อีกคนเขียน “พี่คิโย” ไม่นานนัก แผ่นไม้ทั้งแผ่นเต็มไปด้วยชื่อ — ไม่มีนามสกุล ไม่มีวันเกิด แต่ทุกชื่อ “มีชีวิต” มากกว่าคำสวดใด ๆ ที่พวกเขาเคยจำได้ อาคิ (ยิ้มบาง ๆ): “ข้าขอแค่อย่างเดียว เมื่อมีคนถามว่า พวกเขาคือใคร... อย่าบอกว่า ‘ไม่รู้’ จงบอกว่า...ข้าเคยเขียนชื่อพวกเขาไว้” เสียงหัวเราะเด็ก ๆ ดังขึ้นเบา ๆ ขณะพวกเขาเขียนชื่อคนที่ไม่มีในบทเรียน และนั่นคือเสียงแห่งการต่อต้าน ที่บริสุทธิ์กว่าอาวุธใดในศึกนี้“พระที่ล้มแท่น” พระบางคนเผาตำราเก่า และฟังเสียงเด็กแทน “เมื่อศรัทธาถูกใช้เพื่อปิดหู บางคนจึงเลือกปิดตำรา...เพื่อเปิดใจ” วัดโฮเซ็นจิในหุบเขาตะวันตกเฉียงเหนือของโยะริมิยะ เสียงระฆังทองแดงหนักเจ็ดร้อยชั่ง เคยดังก้องทุกเช้าค่ำ เรียกชาวบ้านให้สวดตาม สั่นเตือนให้พระผู้ถือบาตรเดินตามระเบียบ ก้องเตือนให้คนในศาสนจักรจำได้ว่า “คำข้างในตำรา...ศักดิ์สิทธิ์กว่าเสียงใด” แต่วันหนึ่ง เสียงระฆังเงียบ ไม่มีใครตี ไม่มีเสียงสวด มีเพียงกลิ่นควันจากกระดาษที่ถูกเผา พระที่เคยเทศน์จนเลือดเปื้อนหมึก ชื่อของเขาคือ “คันริว” ในวัยหนุ่ม เขาเคยจารึกบทสวดด้วยเลือดตนเอง เชื่อว่าศักดิ์สิทธิ์คือสิ่งที่ต้องบูชา ไม่ใช่ตั้งคำถาม เขาเคยลงโทษพระลูกวัดที่ออกเสียงผิด เคยตราหน้าเด็กที่ถามว่า “ทำไมบทสวดไม่พูดชื่อพ่อแม่ข้าเลย” แต่เขาก็เป็นคนเดียวในวัด ที่ทุกคืน…จะออกไปนั่งใต้ต้นสน เขียนสิ่งที่ไม่อยู่ในตำรา “เสียงที่แม่ร้องไห้” “ชื่อของคนที่ถูกฝังโดยไม่มีใครพูดถึง” “เสียงหัวเราะของเด็กที่ตายโดยไม่มีพิธี” เขาไม่เคยเผยสิ่งที่เขียน จนกระทั่งคืนหนึ่ง...ฝนตก เด็กที่เดินฝ่าฝนเข้า
แผ่นดินที่ไม่มีตำราเมื่อพื้นที่ที่ไม่มีศาสนจักรเข้าถึง เริ่มจัดพิธีฟังแทนศาสนา“เมื่อบทสวดไม่อาจเข้าถึงผู้คนก็เริ่มฟังกันเองโดยไม่ต้องอ้างคำใดในตำรา”กลางทุ่งอาเคะฮะ แคว้นที่ไม่มีชื่อบนแผนที่แผ่นดินแห่งนี้เคยถูกเรียกว่า "เขตต้องสาป" โดยศาสนจักร เพราะเป็นพื้นที่ที่ไม่เคยสร้างศาลา ไม่เคยมีแท่นสวด และไม่มีพระรูปใดตั้งรกรากยาวนานพอจะจารึกบทบูชาให้ถาวรแต่ในปีแห่งเงาเดินกลา
พิธีจำที่ไม่มีผู้สั่ง— คนทั่วแผ่นดินเริ่มร่วมพิธีจำชื่อผู้ตายแบบไม่มีลำดับชั้นแผ่นดินโยะริมิยะไม่เคยมีเสียงสวดที่ไหลจากทุ่งสู่พระราชวังไม่เคยมีเสียงชื่อชาวนาถูกเอ่ยในที่ที่เจ้าเมืองเคยยืนไม่เคยมีใครกล้าจดจำ “คนที่ไม่มีชื่อ” อย่างเปิดเผย…จนกระทั่งค่ำคืนหนึ่งในต้นฤดูใบไม้ร่วงเมื่อสายลมเย็นพัดมาจากทิศเหนือ และฝุ่นจากพายุฤดูแล้งยังไม่ทันจางมีหญิงชราในหมู่บ้านอิซานะ นั่งอยู่หน้ากองฟืนที่ยังไม่จุดลูบสมุดเก่าเล่มหนึ่ง แล้วพูดขึ้นกลางวงว่า“คืนนี้...ข้าจะอ่านชื่อสามีของข้าที่ศพเขาไม่เคยมีใครเผาให้…เพราะไม่มีใครมาฟัง”ไม่มีพระ ไม่มีเจ้าเมือง ไม่มีผู้อาวุโสมีเพียงคนในหมู่บ้านนั่งเงียบ ฟังเสียงคนชราสะอื้นจากนั้น เด็กชายคนหนึ่งก็ค่อย ๆ หยิบสมุดฟังเล่มใหม่มาเขียนชื่อของ “อาคิระ” — พ่อของเขา ที่เคยหายไปกลางป่าระหว่างทางไปตลาดไม่มีใครสั่งให้ทำไม่มีตำราบอกให้พูดไม่มีเสียงระฆังเริ่มพิธีแต่เมื่อดวงจันทร์ครึ่งดวงขยับพ้นยอดไผ่เสียงชื่อผู้ตายเริ่มถูกอ่านเรียงต่อกัน โดยผู้เป็นลูก ผู้เป็นภรรยา หรือแม้แต่เพื่อนบ้านที่ไม่เคยรู้ว่าคนตายนั้นมีชื่อจริงว่าอะไรมันเริ่มที่หมู่บ้านหนึ่งแล้วต่อมา มี
ผู้เงียบที่เริ่มพูด- เมื่อคนเงียบในตระกูลใหญ่กลายเป็นผู้นำใหม่ในสายลมเย็นของฤดูใบไม้ร่วงต้นปีที่ 17 แห่งยุคโยะริมิยะใหม่เสียงกระดิ่งไม้ของศาลาฟังในหมู่บ้านซุยโฮดังขึ้นอย่างอ่อนโยนไม่ใช่เพื่อเรียกให้ฟังเทศน์ ไม่ใช่เพื่อเริ่มพิธีศักดิ์สิทธิ์แต่เพื่อแจ้งว่ามีเด็กคนหนึ่ง…เริ่มจดประโยคแรกในสมุดฟังเวียนเล่มใหม่ศาลานั้นไม่มีแท่นบูชา ไม่มีคนควบคุม ไม่มีเสื้อผ้าศักดิ์สิทธิ์แต่มีคนมากกว่าสี่สิบคน นั่งเงียบพร้อมกัน โดยไม่มีใครบอกให้ทำเด็กผู้นั้นชื่อว่า "ริสึ"เขาไม่ใช่คนในตระกูลใหญ่ ไม่เคยถูกสอนให้นำแต่เป็นคนเดียวในหมู่บ้านที่จำชื่อของหญิงชราที่เพิ่งตายได้ครบถ้วนแม้หญิงชรานั้นจะไม่มีหลาน ไม่มีลูกหลงเหลือและศาสนจักรไม่ยอมจัดพิธีให้ผู้ไม่มีตระกูลริสึยืนหน้าศาลามือสั่นเทาแต่พูดอย่างมั่นคง:“ข้าขอให้เราจำเธอ…แม้เธอไม่มีใครเหลือให้จำเพราะถ้าชื่อของเธอเงียบหายวันหนึ่งชื่อของพวกเราก็จะหายไปเช่นกัน”ในห้องใต้ดินของตระกูลยามาโนะขณะเดียวกัน ที่แคว้นกลางของโยะริมิยะในห้องใต้ดินลับของตระกูลยามาโนะ — หนึ่งใน 12 ตระกูลใหญ่หญิงสาวคนหนึ่งยืนอยู่หน้าสมุดฟังที่ไม่มีชื่อผู้เขียนดวงตาของนางมืดแน
บทที่ไม่มีผู้เขียนสมุดฟังถูกเวียนเขียนโดยไม่ลงชื่อในเช้าวันหนึ่งที่ไร้หมอก...ศาลาหลังใหม่ในหมู่บ้านอิซุระเต็มไปด้วยเสียงกระซิบ แต่ไม่มีใครพูดเสียงดังเด็กหญิงคนหนึ่งเปิดสมุดอ่านชื่อแม่ของเพื่อน แล้วปิดตาไว้ครู่หนึ่งไม่มีพิธีไม่มีใครสั่งให้ทำและที่สำคัญ…ไม่มีใครบอกว่าต้องเขียนอะไรสมุดฟังเล่มนั้น วางอยู่กลางศาลาใครจะเขียนก็ได้จะเขียนแค่ชื่อจะวาดรูปหรือจะเล่าเรื่องบางอย่างก็ได้ที่ข้างปก…มีเพียงคำเดียวที่ถูกเขียนไว้ในหมึกจาง“เพื่อผู้ที่ไม่มีใครเขียนถึง”เสียงที่ไม่มีเจ้าของความเปลี่ยนแปลงไม่ได้เริ่มจากเสียงใหญ่โตแต่มาจากการเวียนกันอ่าน…เวียนกันเขียน…เวียนกันฟังเมื่อไม่กี่เดือนก่อน สมุดฟังยังเป็นของ “ใครบางคน”อิโตะมีสมุดของเขาซาโยะมีเล่มของพ่อฮากุโร่เคยถือสมุดที่เขียนชื่อศัตรูแต่ตอนนี้ ทุกสมุดกลายเป็นสมุดเดียวกันไม่มีผู้เขียนไม่มีคนถือครองไม่มีแม้กระทั่งลายเซ็นเด็กคนหนึ่งจะเขียน แล้วทิ้งไว้คนถัดไปก็จะเติมเรื่องของตนแล้วส่งให้คนอื่นบางครั้งสมุดก็หายไปเป็นสัปดาห์แต่วันหนึ่ง…มันจะกลับมา พร้อมชื่อใหม่หนึ่งชื่อ และเรื่องเล่าใหม่หนึ่งเรื่องศาลาในหมู่บ้านอิซุระจึงกลา
บ้านที่ไม่มีประตู - เด็กสร้างศาลาฟังใหม่ที่ทุกคนเข้าได้หุบเขาตะวันตกของโยะริมิยะ เคยเป็นพื้นที่ต้องห้ามของศาสนจักรแต่วันนี้ กลายเป็นที่แรกที่มี “บ้าน” หลังหนึ่ง ซึ่งไม่ใช่บ้านของใครคนใดคนหนึ่งไม่มีประตูไม่มีระฆังไม่มีแท่นมีเพียงเสาสี่ต้น หลังคาฟาง และพื้นดินเปล่าตรงกลางปูเสื่อไม้ไผ่สานหยาบ ๆ วางสมุดฟังเล่มหนึ่ง ซึ่งหน้าแรกยังว่างเปล่าและมีป้ายไม้เก่าเขียนไว้ด้วยลายมือเด็กว่า:“ศาลาฟัง – ไม่มีผู้นำ ไม่มีผู้อนุญาต”พวกเขาไม่ได้รอใครให้สั่งไม่ได้ขอพระรูปใดมาเปิดพิธีไม่ได้ถือธงตระกูล หรือสัญลักษณ์ทางศาสนาพวกเขาคือกลุ่มเด็กสิบสองคนจากหมู่บ้านรอบนอกบางคนเคยเป็นลูกกำพร้าที่พ่อแม่ถูกประหารโดยคำสั่งศาสนจักรบางคนเป็นหลานของผู้ถูกลืมบางคนเคยเขียนชื่อคนตายด้วยดินเพราะไม่มีหมึกและวันนี้ พวกเขามีหมึกพอมีมือที่สั่นแต่แน่นพอมีใจที่ยังจำ“เราจะไม่เปิดประตู…เพราะเราไม่เคยปิด”— ยามาโกะ, เด็กหญิงคนหนึ่งที่เขียนป้ายเสียงแรกในศาลาฟัง“ท่านเคยได้ยินชื่อ ฮานาโกะหรือไม่?”เสียงของเด็กชายชื่อโคจิ เอ่ยขึ้นกลางวงไม่มีใครตอบไม่มีใครรู้ว่าเธอคือใครแต่ทุกคนฟัง“เธอเป็นคนที่เคยให้ขนมฉันโดยไม่ถ